Polska Marynarka Wojenna: Motorówki Morskiego Dywizjonu Lotniczego

Okręty podwodne

Statki i okręty

Marynarka Wojenna

Rzeczpospolita Polska

Ostatnie motorówki Morskiego Dywizjonu Lotniczego
M IECZYSŁAW KULIGIEWICZ

Jedna z budowanych dla Morskiego Dywizjonu Lotniczego motorówek podczas transportu na terenie Warsztatów Portowych
Marynarki Wojennej w Gdyni.

---------W połowie 1938 r., gdy została podpisana umowa z włoską firmą Cantieri Riuniti dell'Adriatico na dostawę
sześciu trzysilnikowych wodnosamolotów typu Cant Z-506 B, tabor pływający bazującego w Pucku Morskiego Dywizjonu
Lotniczego składał się z pięciu motorówek, noszących oznaczenia taktyczne zaczynające się od L-1. Były to jednostki
przeróżnych typów, począwszy od motorówek dawnej Flotylli Wiślanej, takich jak L-1, aż po dawne motorówki i kutry
pokładowe z ORP WILIA i ORP BAŁTYK - jak np. L-6 czy L-7. Motorówki te, przeważnie mocno już zużyte i niezbyt
przystosowane do służby na wodach przybrzeżnych Bałtyku, przez wiele lat pełniły funkcję jednostek ratowniczych,
holowniczych i rozjazdowych, obsługując 18 wodnosamolotów typu R XIII i R VIII, którymi w tym okresie dysponował
Morski Dyon Lotniczy. Po zamówieniu wodnosamolotów typu Cant, wobec faktu, iż żadna z posiadanych motorówek nie
nadawała się do holowania tak dużych maszyn, dowódca floty wystąpił do KMW z wnioskiem o budowę dwóch
bliźniaczych motorówek morskich, przeznaczonych specjalnie do obsługi mających nadejść wkrótce Cantów. Ponieważ
MDLotn. posiadał dwa silniki Penta, nadające się do ustawienia na jednej z motorówek, a silnik Ganz z przeznaczonej
do likwidacji motorówki L-7 był w dobrym stanie, zdecydowano, iż mimo identycznej sylwetki motorówki będą róźnić się
napędem, a wykorzystanie posiadanych silników pozwoli ograniczyć koszt budowy obydwu motorówek do 150 tysięcy
złotych.

---------Opracowany w listopadzie 1938 r. pierwszy projekt motorówek przewidywał, iż będą to jednostki konstrukcji
stalowej, posiadające wzmocnienia przeciwlodowe i uzbrojone w jeden ciężki karabin maszynowy. Ponadto motorówki
miały posiadać zastrzał do podnoszenia martwych kotwic wodnosamolotów. Chociaż już wcześniej uzyskano zgodę na
budowę motorówek dla MDLotn., projekt wzbudził zastrzeżenia, proponowano skasowanie uzbrojenia i wprowadzenie do
projektu modyfikacji, takich jak zlikwidowanie masztu z zastrzałem, uwzględnienie zastosowania rozbieralnej,
brezentowej sterówki i wyposażenie w wyrzutnię lin na sprężone powietrze. Tymczasem został opracowany nowy
projekt motorówki, przewidujący konstrukcję całkowicie drewnianą, co pozwalało obniżyć koszt budowy obydwu
jednostek do 130 tys. złotych i z budowy motorówek stalowych zrezygnowano.

Plan generalny motorówek Morskiego Dywizjonu Lotniczego z 1939 r. - rekonstruował M. Kuligiewicz.

--------Postulaty, wysunięte w marcu 1939 roku przez ówczesnego dowódcę MDLotn., kmdra ppor. pil. K. Szalewicza,
przewidywały znacznie szerszy zakres zastosowań nowych motorówek, które oprócz pełnienia funkcji holowniczych i
ratowniczych, miały być użyte w razie konieczności jako jednostki obrony przeciwlotniczej , dyżurując przy
zakotwiczonych samolotach i broniąc je w razie nalotu. Dlatego też jednostki powinny posiadać wzmocnienia,
pozwalające na ustawienie dwulufowego karabinu maszynowego Hotchkiss 13,2 mm. Motorówki powinny także posiadać
kryte nadbudówki, umożliwiające zastosowanie w każdych warunkach. Wobec toczących się dyskusji nad tym
projektem, budowa motorówek została czasowo wstrzymana.

--------Umowa, jaka została zawarta w dn. 5 maja 1939 r. pomiędzy szefem Służby Technicznej KMW a Warsztatami
Portowymi Marynarki Wojennej w Gdyni, przewidywała budowę jednostek o następującej charakterystyce: Konstrukcja -
drewno (dąb) z ochroną przeciwlotniczą na dziobie i rufie (mosiądz), wyporność - 17 ton; wymiary - 14,1 x 3,5 x 1,3 m;
napęd - 1 silnik Ganz o mocy 70 KM, 1 śruba, (motorówka jednośrubowa) lub 2 silniki Penta o mocy 45/55 KM każdy, 2
śruby (motorówka dwuśrubowa), prędkość 8/9 węzłów, załoga 4 ludzi. Ponadto motórówki były wyposażone m.in. w
radiostację o mocy 250 W, żurawik do podnoszenia kotwic wodnosamolotów, reflektor i sprężynowy hak holowniczy.
Przewidywano możliwość ustawienia na rufie 4-osobowej tratwy brezentowej typu używanego w MDLotn. i i 2 beczek
200 l benzyny lotniczej. Stocznia zobowiązała się dostarczyć motorówkę jednośrubową w terminie do 10 lipca
(dostarczono 12 lipca) i motorówkę dwuśrubową do 25 sierpnia.

--------Nowo zbudowane jednostki były ostatnimi jakie gdyńskie WPMW dostraczyły PMW. Otrzymaly one
najprawdopodobniej oznaczenia taktyczne L-2 i L-3, takie jakie nosiły skreślone kilka lat wcześniej stare motorówki
MDLotn. Wodnopłatowce typu Cant, dla których obsługi i ochrony zbudowano ostatnie motorówki Morskiego Dywizjonu
Lotniczego, miały być w myśl umowy dostarczone do 26 lipca 1939 r. W rzeczywistości do chwili wybuchu wojny dotarła
do kraju zaledwie jedna maszyna tego typu, która wobec braku amunicji do pokładowych cekaemów typu Safat nie
mogła być użyta bojowo i odleciała w głąb kraju, gdzie uległa zniszczeniu.

--------Po zakończeniu działań wojennych na Wybrzeżu, obydwie nowo wybudowane motorówki wpadły w ręce
niemieckie. Krótka historia tych jednostek zawiera pewne luki. Nie wiadomo np. czy na pewno otrzymały oznaczenie L-2
i L-3 i czy w czasie wybuchu wojny wojny posiadały juz przewidziane uzbrojenie. A może ktoś z Czytelników pomoże
wyjaśnić te wątpliwości?

Opublikowano po raz pierwszy w miesięczniku MORZE (12/1972)
Opublikowano w FACTA NAUTICA 18 grudnia 2014 r.

___________________________________________

FACTA NAUTICA
dr Piotr Mierzejewski