| |
|
|
|
|
|
|
|
- MORZE | MARYNARKA HANDLOWA | STATKI | OKRĘTY WOJENNE | WRAKI | MARYNARKA WOJENNA | ŻEGLUGA -
|
|
| |
|
|
|
|
|
Zbrodnie wojenne
|
| |
HMS E13
Brytyjski okręt podwodny - Typ 'E' - I wojna światowa
|
|
| |
|
|
|
|
Tragedia załogi HMS E13 prezentowana na angielskim propagandowym rysunku z czasów I wojny światowej: Dumni synowie Albionu wyniośle patrzą
w kierunku rozstrzeliwującego ich niemieckiego torpedowca i z pogardliwym spokojem czekają na śmierć od szrapneli i serii karabinów maszynowych ...
|
| |
---------I wojna światowa obfitowała w zbrodnie wojenne na morzu, dokonywane przez przez różne strony konfliktu. Wiele przestępstw tego rodzaju omawiał T.M.
Gelewski, wymieniając wśród nich masakrę załogi brytyjskiego okrętu podwodnego HMS E13. Postaram się tu nieco szerzej omówić ten przypadek.
|
| |
---------W połowie 1915 roku Wielka Brytania zdecydowała się spełnić prośbę rządu carskiego i wzmocnić siły podwodne Rosji przerzucając na Bałtyk kolejne
okręty podwodne Royal Navy. Do realizacji tego zadania wyznaczono cztery jednostki typu 'E', a mianowicie HMS E8, HMS E13, HMS E18 i HMS E19.
Trzy z nich szczęśliwie przedarły się przez Cieśniny Duńskie i szczęśliwie dotarły do Rewla na przełomie sierpnia i września 1915, lecz rejs HMS E13
zakończył się tragicznie . . .
|
| |
---------HMS E13 opuścił bazę 6. flotylli okrętów podwodnych w Harwich 15 sierpnia 1914 roku o godzinie
18.00. Dowodził nim Lieutnant Commander Geoffrey Layton (1884-1964), późniejszy admirał Royal Navy.
Towarzyszył mu siostrzany HMS E8, z którym razem miał przedzierać się na Morze Bałtyckie. Następnego
dnia podczas przemarszu przez Morze Północne kilkakrotnie schodził pod powierzchnię wody, aby uniknąć
wykrycia i rozpoznania przez napotkane statki. Po jednym z takich zanurzeń, wyjątkowo długim (od 14.00 do
19.30), utracił kontakt z HMS E8 i już samodzielnie kierował się ku wodom Kattegatu, które osiągnął około
godziny 21.30. Nazajutrz rano, około godziny 07.00 18 sierpnia, znalazł się w okolicach duńskiego miasta
Gilleleje, położonego na północnym krańcu wyspy Zelandia (Sjælland). Tam przez kilka godzin przeleżał na
dnie i dopiero o 16.15 ruszył dalej. O 19.00 minął Helsingborg, zaś około 23.00 Malmoe. Wkrótce potem
nastąpiła awaria kompasu żyroskopowego, która stała się początkiem tragedii okrętu i jego załogi.
|
-----HMS E13 zbudowany został w stoczni
Royal Navy w Chatham (Anglia). Położenie
stępki nastąpiło 16 grudnia 1912, natomiast
ceremonia wodowania miała miejsce 22
września 1914. Ukończony 9 grudnia 1914,
dzień później, 10 grudnia, wszedł do służby w
8. flotylli okrętów podwodnych, bazującej w
Harwich.
|
|
|
|
|
|
|
|
Wynikłe stąd problemy nawigacyjne sprawiły, że HMS E13
osiadł na mieliźnie, na południowy wschód od duńskiej wyspy
Saltholm. Mimo trwających parę godzin prób nie udało się
Brytyjczykom zejść z płycizny. O świcie brytyjską jednostkę
zaobserwowano z duńskiego okrętu patrolowego, którym była
stara kanonierka FALSTER (wod. 1873; 390 t; 9,8 w.; 1x 57
mm, 6x37 mm).
--------Około godzinie 5.00 do unieruchomionego okrętu
podwodnego zbliżył się duński torpedowiec NARHVALEN.
Dowódcy brytyjskiemu oznajmiono, że zgodnie z prawem
międzynarodowym i duńską neutralnością HMS E13 musi
opuścić wody terytorialne w ciągu 24 godzin - wyłącznie o
własnych siłach. Niezastosowanie się do tego polecenia miało
skutkować internowaniem okrętu i jego załogi. W pobliże
Brytyjczyków popłynęły wkrótce inne duńskie okręty:
pancernik obrony wybrzeża PEDER SKRAM, krążownik
GEJSER oraz torpedowce SØULVEN i TUMLEREN oraz
STØREN, który miał zluzować NARHVALEN. Ten ostatni
wziął na swój pokład jednego z brytyjskich oficerów, por. Paula
Eddisa, i dostarczył go na pokład kanonierki FALSTER.
|
|
Sir Geoffrey Layton (1884-1964).
Dowódca HMS E13, później admirał.
|
Fragment artykułu o tragedii załogi E13
"New York Times" z 20 08 1915 roku
|
| |
|
|
|
---------Zupełnie nieoczekiwanie wieści o katastrofie HMS E13 dotarły do dowództwa niemieckiej marynarki wojennej. Najpierw, około 6.00, w
bezpośredniej bliskości brytyjskiej jednostki przepłynął nierozpoznany torpedowiec. Później, około godziny 10.30 zjawiły się dwa dalsze, a mianowicie
G132 i G134. G132 wywiesił na maszcie sygnał "opuścić okręt" i równocześnie wystrzelił torpedę w kierunku unieruchomionego okrętu podwodnego.
Torpeda minęła jednak cel i eksplodowała uderzając w dno mielizny. Natychmiast oba torpedowce otworzyły ogień ze wszystkich dział i karabinów
maszynowych, zalewając HMS E13 lawiną ognia. Porucznik G. Layton wydał rozkaz, aby każdy członek załogi, który umie pływać ratował się płynąc wpław w
kierunku pobliskiego lądu. W relacjach z tego wydarzenia pojawiły się informacje, że Niemcy strzelali także do płynących marynarzy, a kadłub okrętu
podziurawiony był jak sito od dziobu do rufy. Z rozbitych baterii wydzielał się trujący gaz.
--------Na pomoc ginącym bezbronnym Brytyjczykom ruszyły duńskie torpedowce. Gdy między brytyjski okręt a niemieckie torpedowce wpłynął STØREN i
zaczął ratować rozbitków, G132 i G134 przerwały ostrzał i odpłynęły z maksymalną szybkością na południe. Niedługo potem nad wrakiem HMS E13 zjawił
się Zeppelin floty, z pokładu którego wykonywano fotografie.
--------Nie brak jednak doniesień, z których wynika, że żaden duński okręt nie interweniował, gdy Niemcy atakowali, a rozkazy duńskiego dowództwa floty
wręcz nakazujące udzielenie pomocy Brytyjczykom na wypadek napaści zostały zignorowane przez dowódców duńskich torpedowców! Opinie te stoją jednak
w sprzeczności z raportem dowódcy HMS E13, pisanym dla brytyjskiej admiralicji nazajutrz po tragedii. Co prawda, raport pisany był pod okiem
Duńczyków, na pokładzie duńskiego okrętu ...
-------Jeszcze tego samego Duńczycy wyłowili z morza 14 ciał marynarzy, zwłoki piętnastego znaleziono parę dni później. Wszystkie ciała, w honorowej
asyście trzech duńskich torpedowców, przewieziono do Wielkiej Brytanii na pokładzie parowca s/s VIDAR. Pozostałych przy życiu członków załogi HMS
E13 internowano w Danii do końca wojny. Wrak okrętu podniesiono i ustawiono w doku portu kopenhaskiego. Po wojnie, 14 grudnia 1921, zakupiła go i
zezłomowała duńska firma Petersen & Albeck.
-------Zbrodnia dokonana na bezbronnych marynarzach i naruszenie neutralności Danii uszły sprawcom bezkarnie. Po świecie przewaliła się wprawdzie fala
oburzenia, lecz nowe zbrodnie wojenne na morzu dokonywane zarówno przez Niemców jak Brytyjczyków, przyćmiły w ludzkiej pamięci dramat z 19 sierpnia
1915 roku.
-------Ciekawostką jest, że z miejsca internowania udało się uciec zarówno dowódcy HMS E13, por. G. Laytonowi, jak i wspomnianemu już jego zastępcy,
por. Paulowi Eddisowi. Uciekali niezależnie, w róznych terminach, ale skutecznie. Ten pierwszy przed końcem wojny objął dowództwo eksperymentalnego
okrętu podwodnego napędzanego parową turbiną, HMS SWORDFISH, przemianowanego później na HMS S1, zaś karierę w Royal Navy kończył jako
admirał ...
|
| |
|
|
|
|
|
| |
|
Zobacz także w Facta Nautica:
|
|
|
| Zbrodniarz wojenny z krążownika podwodnego | Niski poziom moralny oficerów Royal Navy | Cud na okręcie podwodnym |
|
| |
|
|
|
|
|
| |
|
 |
|
|
| |
|
|
|
|
|
| |
|
| |
|
|
| |
|
| |
|
|
| |
|
| |
| |
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
