Okręty wojenne: Turecki okręt pancerny AVN ILLAH (Bejrut 1912)

Okręty podwodne

Statki i okręty

OKRĘTY PANCERNE

TURCJA

AVN ILLAH
- Turecki okręt pancerny - Wojna włosko-turecka (1911/1912) - Atak na Bejrut -
DR PIOTR MIERZEJEWSKI

Wrak tureckiego okrętu pancernego AVN ILLAH podniesiony z dna basenu portowego w Bejrucie.
Bruno Weyer w swoim Taschenbuch der Kriegsflotten 1911 podał następującą charakterystykę okrętu: wyporność - 2400 ton; prędkość - 11 węzłów;
uzbrojenie - 4 x 150/L40, 6 x 76/L40, 10 x 57 mm/L40, 2 x 47; pancerz - pokład 38 mm, linia wodna 150 mm; pomost 152 mm; artyleria główna 150 mm;
napęd - maszyna parowa 2500 KM, 1 śruba, zapas węgla 220 ton; wymiary - 69 x 11 x 5 m; załoga - 220 ludzi.

--------Wojna włosko-turecka, zwana także wojną trypolitańską, trwała od 29 września 1911 r. do 18 października 1912 r. W historii wojskowości zajmuje
ona szczególną pozycję, gdyż wtedy to po raz pierwszy użyto samolotów zarówno do celów rozpoznawczych jak i bombardowania sił nieprzyjacielskich. Na
morzu wojna toczyła się pod dyktando Włoch, przy wielkiej pasywności floty tureckiej. Mimo miażdżącej przewagi Regia Marina przez pierwsze miesiące
wojny istniało duże niebezpieczeństwo przerwania przez okręty tureckie połączenia żeglugowego Włoch z Erytreą. Groźbę tę stanowiły AVN ILLAH oraz
ANKARA dwie jednostki stojące od dłuższego czasu w Bejrucie, a więc stosunkowo niedaleko od wejścia do Kanału Sueskiego.

--------Nazwę ANKARA nosił torpedowiec zbudowany w Genui
w roku 1906, natomiast jaką klasę okrętów reprezentował
AVN ILLAH trudno jednoznacznie powiedzieć. Określano go
jako ironclad, kanonierkę, krążownik opancerzony, korwetę
pancerną, a nawet pancernik obrony wybrzeża. Nie poradził
sobie z tym także Jan Gozdawa-Gołębiowski, który w książce
"Od wojny krymskiej do bałkańskiej" (Wydawnistwo Morskie,
Gdańsk 1985) wpierw jednostkę tę uznał za korwetę
opancerzoną, aby później określać ją mianem pancernika
obrony wybrzeża. Kłopotliwe jest także ustalenie właściwej
pisowni nazwy okrętu - obok przyjętej przeze mnie (m.in. za
Taschenbuch der Kriegsflotten 1911) formy AVN ILLAH,
spotkać można także inne, np. AWN ILLAH, AVNILLAH,
AVN-I ILLACH lub AVNULLAH, a nawet ARONILLAH.
Okręt w tamtym czasie uważano wręcz za zabytkowy i nie
przypisywano mu jakiejkolwiek wartości bojowej. Zbudowano
go w Wielkiej Brytanii w roku 1869. W latach 1903-1907
przeszedł w Konstantynopolu modernizację pod kierunkiem
inżynierów włoskiej stoczni Ansaldo. Zdemontowano wówczas
archaiczne cztery działa kalibru 229 mm, zastępując je
nowoczesnymi armatami kalibru 150 mm, ale i tak stary AVN
ILLAH pozostał obiektem marynarskich żartów i kpin.

Włoski krążownik GIUSEPPE GARIBALDI u wejścia do portu w Bejrucie.
Widać dym unoszący się nad basenem portowym.

---------Dowództwo włoskiej marynarki wojennej przeciwko zabytkowemu AVN ILLAH wysłało główne siły 4. dywizjonu krążowników II eskadry w składzie
trzech jednostek, a mianowicie krążowniki pancerne GIUSEPPE GARIBALDI, FRANCESCO FERRUCCIO i VARESE. Zespołem tym dowodził kontradmirał
Paolo Emilio Thaon di Revel, póżniejszy wielki admirał Regia Marina i przewodniczący senatu Włoch po upadku Mussoliniego.

--------Okrętu włoskie podeszły do Bejrutu o świcie 24 lutego 1912 r. Gdy stało się wystarczająco widno, jeden z krążowników oddał ślepy wystrzał z działa.
W odpowiedzi dowódca AVN ILLAH wysłał w kierunku włoskich jednostek szalupę z parlamentariuszem. Wręczono mu o godzinie 07:30 ultimatum dla
tureckiego gubernatora Bejrutu zawierające żądanie przekazania stojących w porcie tureckich okrętów. Termin ultimatum upływał o godzinie 09:00.
Gdy wyznaczony czas minął, a odpowiedź nie nadeszła, GIUSEPPE GARIBALDI otworzył ogień z odległości ok. 6000 m do AVN ILLAH. Turcy usiłowali
odpowiadać, lecz krążownik szybko uzyskał trafienia, które wznieciły silny pożar na tureckiej jednostce. Działa AVN ILLAH zamilkły o 09:20 i okręt
opuścił banderę do połowy masztu. Sygnał ten, oznaczający poddanie jednostki, Włosi zignorowali i kontynuowali atak. GIUSEPPE GARIBALDI podszedł
bardzo blisko wejścia do portu i z niewielkiej odległości odpalił torpedę. Strzał okazał się niecelny, a eksplozja spowodowała tylko zatonięcie sześciu barek
zacumowanych w pobliżu płonącego okrętu. Powtórny atak torpedowy zakończył się sukcesem i AVN ILLAH osiadł na dnie basenu portowego.

--------W wyniku walki zginęło na AVN ILLAH 58 członków załogi (w tym 3 oficerów), zaś 108 odniosło rany. Poważne straty zanotowano także w mieście.
Ostrzał prowadzony przez GIUSEPPE GARIBALDI, a później przez FRANCESO FERRUCCIO, który o godzinie 13.45 zatopił torpedowiec ANKARA,
wzniecił wiele pożarów i zniszczeń w Bejrucie. Śmierć poniosło 66 mieszkańców miasta, wielu było rannych, a ze zrujnowanego więzienia uciekło około 500
groźnych przestępców. Ostrzelanie miasta przez włoską artylerię okrętową spotkała się ze międzynarodowym potępieniem, zwłaszcza we Francji, Wielkiej
Brytanii i w USA, lecz Włosi odrzucali wszelkie oskarżenia w tej sprawie i zaprzeczali oczywistym faktom.

Opublikowano 15 sierpnia 2012 r.
© dr Piotr Mierzejewski