SS OLIVA - II wojna światowa na morzu, incydent w 1939 r. na Bałtyku

STATKI i OKRĘTY

Facta Nautica. Morze, statki, okręty, wraki.

Statki handlowe

NIEMCY: III RZESZA

s/s OLIVA
- Bilokacja niemieckiego frachtowca w roku 1939? - II wojna światowa -
Piotr Mierzejewski

Geerman freighter SS OLIVA. Dampfer OLIVA. Wojna radziecko-fińska.

Niemiecki frachtowiec s/s OLIVA wykorzystywany był na trasach Hamburg - Daleki Wschód i Australia.
Stocznia: Schiffbau & Maschinenfabrik Bremer Vulkan, Vegesack, Niemcy. Numer budowy: 593. Wodowany: 1921. Ukończony :1921. Pojemność: 7885 BRT,
4874 NRT. Nośność: 12057 DWT. Prędkość: 11,5 w. Napęd:1 maszyna parowa potrójnej ekspansji, produkcji Bremer Vulkan, Vegesack,550 NHP, 1 śruba.
Wymiary: 142,84 x 17,77 x 8,2 m. Armator: Aktiongesellschaft für Seeschiffahrt, Hamburg. Port macierzysty: Hamburg. Znak rozpoznawczy: DHSJ.

Konfrontując informacje o losach niemieckiego statku OLIVA, można dojść do zaskakującego wniosku,
iż jednostka ta miała jesienią 1939 roku zdolność do bilokacji!

--------Wojna podwodna na Bałtyku w roku 1939 nie skończyła się wraz z upadkiem Polski. Działo sie to głównie wskutek
agresywnej polityki Związku Radzieckiego, dążącego do aneksji Finlandii. Poczynania ZSRR w rejonach nadbałtyckich były
bacznie obserwowane przez III Rzeszę.1 grudnia 1939 roku Joseph Goebbels w "Die Tagebücher" zanotował: "Rosja
przekroczyła granicę fińską. A więc konflikt się rozpoczął. Dobrze to wykorzystamy. W tych czasach trzeba niepokoju!".

---------Inwazja radziecka na Finlandię nastąpiła w dniu 30
listopada 1939 roku, lecz okręty podwodne Floty Bałtyckiej
na wyznaczone pozycje wychodziły już od 28 listopada.

---------Radzieckie dowództwo przed swoimi siłami
podwodnymi postawiło następujące zadania:

---------a). Obserwowanie ruchów jednostek szwedzkiej
marynarki wojennej,

---------b). Blokada transportu morskiego na trasach
prowadzących do fińskich portów,

---------c). Niszczenie jednostek fińskiej marynarki wojennej
w szkierach i podczas podejmowanych przez nie prób
ucieczki do portów szwedzkich.

Wojna radziecko-fińska 1939. Finnland Russia War 1939.

1 grudnia 1939 r. prasa całego świata na pierwszych stronach
informowała o napaści Związku Radzieckiego na Fiinlandię.
Wycinek z brytyjskiego dziennika "Exeter and Plymouth Gazette". Kliknij!

--------Do realizacji tych zadań Flota Bałtycka miała 29 okrętów podwodnych, sformowanych w 3 brygady. Przyszłość
miała pokazać, że działania ich prowadzone były w sposób bardzo nieudolny i nieefektywny. Jako pierwszy odnotował
"tryumf" SZCZ-323 (dow. Fiodor I. Iwancow). który 10 grudnia ogniem artyleryjskim zatopił KASSARI, mały przybrzeżny
statek pasażerski, płynący pod banderą neutralnej Estonii i idący do portu kontrolowanego przez ZSRR!!! Jednostka ta, o
pojemności zaledwie 396 BRT, za sprawą radzieckiej propagandy urosła do transportowca o tonażu około 2000 BRT. Nim
jednak do tego zatopienia doszło, miał miejsce incydent, który teoretycznie mógłby przynieść szkodę dobrym w owym
czasie stosunkom między III Rzeszą a ZSRR.

--------D

Radzieckie okręty podwodne: SZCZ-323 (SHCH-323) i jego dowódca.

Informacja o ostrzelaniu s/s OLIVA
przez radziecki okręt podwodny.
"The Daily Mail" 8 grudnia 1939 roku.

Kapitan 1. rangi Fiodor Iwanowicz Iwancow pozuje do fotografii na pokładzie
dowodzonego przez siebie okrętu podwodnego SZCZ-323 (ShCh-323).

-------Incydent miał miejsce 5 grudnia 1939 roku. SZCZ-323 szedł do wyznaczonego rejonu patrolu w okolicach fińskiej
wyspy Utö, leżącej na Morzu Archipelagowym, tam gdzie później zatonął fiński pancernik obrony wybrzeża ILMARINEN,
a w 1994 roku prom pasażerski ESTONIA. Był już zmierzch, gdy z pokładu okrętu podwodnego dostrzeżono statek
zmierzający wyraźnie ku brzegom Finlandii. Nierozpoznana jednostka nie zareagowała na sygnały świetlne wysyłane
przez SZCZ-323. W tej sytuacji Fiodor I. Iwancow rozkazał obsadzie działa pokładowego oddać strzały ostrzegawcze
przed dziób statku. Trzy (według niektórych źródeł cztery) pociski kalibru 45 mm, eksplodujące w bezpośredniej bliskości
statku wystarczyły do jego zatrzymania. W dziób statku uderzyły wprawdzie tylko odłamki, lecz spowodowały one dość
wyraźne szkody. Parę minut później do burty SZCZ-323 dobiła szalupa, przywożąc kapitana jednostki. Okazało się
wówczas, że radzieccy podwodnicy zatrzymali niemiecki frachtowiec OLIVA, płynący z ładunkiem do fińskiego portu
Mäntyluoto, leżącego nad Zatoką Botnicką. Kontrola dokumentów miała charakter dość humorystyczny - wszystkie
papiery wystawione były w dwóch językach, angielskim i niemieckim. Nikt na radzieckim okręcie nie miał pojęcia o tych
językach, co więcej, znajomość liter wśród załogi ograniczała się do cyrylicy. Nie przeszkodziło to jednak Iwancowowi z
całą powagą dokładnie obejrzeć wszystkie kartki i podziękować Niemcowi za wyczerpujące i staranne przygotowanie
dokumentów okrętowych wylewnie życzyć szczęśliwej podróży. Rozmowa między dowódcami mogła mieć sensowny
charakter tylko dzięki temu, że Niemiec nieźle mówił po rosyjsku. Po zakończonej kontroli niemiecki kapitan wrócił na
swoją jednostkę i kontynuował przerwany rejs.


---------

German vessel SS OLIVA. Dampfer OLIVA. Parowiec OLIVA.

Niemiecki frachtowiec s/s OLIVA w czasie, gdy rzekomo zatrzymany został przez SZCZ-323 na Morzu Bałtyckim,
w rzeczywistości od ponad trzech miesięcy stał w porcie Massaua nad Morzem Czerwonym!

--------Frachtowiec OLIVA dotarł do Mäntyluoto 7 grudnia i tam jego kapitan złożył raport o zdarzeniu. Informacja o
przygodzie niemieckiego statku została rozpowszeniona po całym świecie za sprawą korepondenta duńskiej gazety
"Nationaltidende", który w telegramie nadanym 8 grudnia z Helsinek twierdził, iż sprawa tyczy parowca z Hamburga o
nazwie OLIVA i o pojemności 7885 BRT.

--------Niemiecki frachtowiec w drodze powrotnej zawinął 18 grudnia do Rygi (Łotwa). Tamtejszy korespondent United
Press przekazał wiadomość, że niemieccy marynarze zaprzeczyli jakoby ich statek został zatrzymany i ostrzelany przez
radziecki okręt podwodny. Uszkodzenie części dziobowej swojej jednostki tłumaczyli przypadkową kolizją z okrętem
wojennym nieznanej bandery. Twierdzili także, iż nikt spośród załogi ich statku w trakcie incydentu nie odniósł obrażeń.
Nie ulega wątpliwości, że taka publiczna interpretacja wydarzenia spowodowana została rozkazem władz niemieckich.
Nie leżało bowiem w interesie politycznym ani III Rzeszy, ani ZSRR rozdmuchiwanie incydentu. Najbliższe dni pokazały
jednak, iż ostrzelanie niemieckiego statku przez radziecki okręt podwodny nie było jedynym wydarzeniem tego typu - 10
radziecki S-1 storpedował omyłkowo i zatopił niemiecki statek BOLHEIM, zaś 18 grudnia kapitan niemieckiego
frachtowca PILLAU oświadczył na konferencji zwołanej w Szwecji, iż radziecki okręt podwodny w pobliżu Sztokholmu (!)
oddał w kierunku jego statku aż 30 niecelnych strzałów artyleryjskich.

---------Frachtowiec OLIVA powrócił szczęśliwie do ojczyzny z ładunkiem fińskiego
drewna oraz z grupą niemieckich uciekinierów z Finlandii i na tym w zasadzie można
by zakończyć historię jego przygody z SZCZ-323. Sęk w tym, że s/s OLIVA o
pojemności 7885 BRT od ponad trzech miesięcy, od 26 sierpnia 1939 roku, ukrywał
się w Massawie, erytrejskim porcie nad Morzem Czerwonym! Co więcej, nigdy już
swojej kryjówki nie opuścił i 1 kwietnia 1941 roku uległ tam zatopieniu przez własną
załogę. Jego wrak, oglądany po wojnie m.in. przez kontradmirała Edwarda Ellsberga,
autora książki "Under the Red Sea Sun", pocięto in situ na złom w 1951 roku.
Niemniej jednak, współczesne rosyjskie źródła opisując zatrzymanie "niemca" przez
SZCZ-323 wciąż zaznaczają, że chodzi o ten sam statek, gdyż podają jego
pojemność 7885 BRT. Byłoby absurdem sądzić, iż s/s OLIVA miał zdolność bilokacji i
przebywał w tym samym czasie w dwóch miejscach, na Bałtyku i na Morzu Czarnym.
Nie ulega więc wątpliwości, iż musiało dojść do pomyłki, która powtarzana jest do
dziś. Niemiecka flota handlowa w roku 1939 dysponowała aż trzema statkami o
nazwie OLIVA: m/s OLIVA z roku 1920 o pojemności 144 BRT (port macierzysty
Hamburg), s/s OLIVA z roku 1921 o pojemności 7885 BRT (Hamburg) oraz s/s
OLIVA z roku 1922 o pojemności 1308 BRT (Bremen). Tak więc SZCZ-323 mógł
zatrzymać tylko albo pierwszy albo trzeci z wymienionych statków. Ciekawostką
jest, że "New York Times", który 8 grudnia pisał o OLIVA o pojemności 7885 BRT,
już w numerze z 18 grudnia pisze o parowcu (w rzeczywistości był to motorowiec)
OLIVA o pojemności 144 BRT, płynącym do Bremen, co wskazuje jednoznacznie na
jednostkę zbudowaną w 1920 roku.

Informacja z "New York Times"
8 grudnia 1939 roku.

---------Współczesną fotografię tej jednostki (zobacz tu taj), pływającej ostatnio pod nazwą ANNEMARIE, opublikowano
w serwisie shipspotting.com. Patrząc na tę łupinkę z jedną ładownią, trudno mi uwierzyć w prawidłowość tej identyfikacji.
Nie wydaje mi się prawdopodobnym, aby tak małą jednostkę wysyłano na Zatokę Botnicką po ładunek drewna dla Bremy,
biorąc pod uwagę, że Zatoka Botnicka już w końcu listopada (a co dopiero w grudniu!) bywa tak silnie zalodzona, że
żegluga na niej staje się niemożliwa dla takich "maluchów". Co więcej, na pokładzie statku wracającego do Niemiec,
oprócz drewna znalazła się grupa pasażerów. Skłaniam się więc ku przypuszczeniu, że zagadkową OLIVĄ był statek
zbudowany w roku 1922 w Szczecinie, o pojemności 1308 BRT, należący wówczas do Argo Reederei Richard Adler &
Söhne z siedzibą w ... Bremie. Statek ten nie przetrwał wojny, utracono go 28 grudnia 1942 roku. Żywot swój zakończył
wpadając na skały w rejonie wyspy Utö, czyli tam, gdzie w 1939 roku przeżył "przygodę" z radzieckim okrętem
podwodnym. Fakt ten dodatkowo świadczy na korzyść dokonanej przeze mnie identyfikacji, gdyż sugeruje, że niejeden
raz pojawiał się w tym rejonie, transportując drewno na trasie Finlandia-Niemcy.

---------Na koniec trzeba uprzedzić, że nazwa OLIVA bywa zniekształcana w formę OLIVIA. Niechlujstwem redakcyjnym popisał się wydawca
wspomnianej książki E. Ellsberga w formie e-booka, który wymiennie używa słów OLIVA i OLIVIA, zaś na mapce portu Massawa wrak OLIVA
oznaczył wyrazem OLIV.

___________________________________________________________________

BIBLIOGRAFIA (niektóre publikacje):
3 More Ships Sink in the War at Sea. - The New York Times, 11 grudnia 1939 r.
Ellsberg, E. 2014. Under the Red Sea Sun - Open Road Media. E-Book.
Fired on by Russian Submarine. - The Daily Mail, 8 grudnia 1939 r.
Jordan, R. 1999. -The World's Merchant Fleets. 1939. - Naval Institute Press, Annapolis, Maryland.
Lloyd's Register 1940-41.
Kovalev, E.A. 2006 [Ковалев Э. А. Короли подплава в море червонных валетов: Хроника начального периода советского подводного плавания 1918-1941 гг].
Reich Ship Reports Attack By a Russian Submarine. - The New York Times, 18 grudnia 1939 r.
Szirokorad, A.B. 2001 [Широкорад, А. Б. Северные войны Росси. - Под общ. ред. А. Е. Тараса. — М.: ООО "Издательство ACT"; Мн.: Харвест].
http://www.town.ural.ru/ship/ship/h323.php3

Opublikowano 21 grudnia 2014 r.
Piotr Mierzejewski

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

- FACTA NAUTICA -
dr Piotr Mierzejewski