Pierwszy Amerykanin na Ochocie zamieszkał przy Filtrowej 83 w 1929

- OCHOTA - OKĘCIE - RAKOWIEC - SZCZĘŚLIWICE - WŁOCHY -

Mieszkańcy dawnej Ochoty

ul. Filtrowa 83

CARL BIRKELAND
- Wicekonsul USA w Warszawie (1928-1940) - Pierwszy Amerykanin mieszkający na Ochocie -
dr Piotr Mierzejewski ¹)
-

-----------Mieczysław Majcher w roku 1925 w wydanym przez
siebie "Przewodniku po Warszawie" napisał: "Ochota jest to
bardzo brudne, nawet jak na Warszawę, przedmieście
robotnicze". Minęły ledwie dwa lata i dzielnica ta zaczęła
budzić zachwyt. Pean na jej temat, opublikowany drukiem w
roku 1927 przez autora ukrywającego się pod pseudonimem
Vieux Polonais, zapoczątkował nowe spojrzenie na Ochotę.

---------13 listopada 1929 roku młody amerykański urzędnik Carl
Birkenland, pochodzący z Chicago (Illinois), mianowany
został na stanowisko wicekonsula Stanów Zjednoczonych w
Warszawie. Gdy przybył do naszej stolicy, wybrał sobie jako
miejsce zamieszkania budynek przy ul. Filtrowej 83, należący do
spółdzielni "Osiedle Artystów Plastyków". Można przypuszczać,
iż zadecydował o tym nie tylko wysoki standard mieszkań w
nowo zbudowanej kamienicy i dogodna lokalizacja, ale także
panująca wówczas Warszawie opinia o jej nowoczesności.
-

Filtrowa 83, Warszawa, widok od strony pl. Narutowicza.

Kamienica przy ul. Filtrowej 83 - widok od strony
pl. Narutowicza (jesień roku 2016). W latach międzywojennych
szokowała nowoczesnością swojej archtektury.
-


-

W roku 1945 nazwisko Carla Birkelanda znalazło się na liście pracowników Foreign Service, oddelegowanych do
współpracy na obszarze III Rzeszy z dowództwem alianckich sił inwazyjnych w Europie.
-

---------Carl Birkeland razem z żoną i córką mieszkał przy
Filtrowej 83 aż do początku roku 1940. Niewąpliwie świadczy to,
że czuł się tam dobrze. Ponieważ dysponował samochodem, był
zapewne stałym klientem stacji benzynowej amerykańskiej firmy
Mobiloil, ulokowanej wtedy na placu Narutowicza, tuż obok
Akademika.
-

W latach trzydziestych nazwisko C. Birkelanda figurowało
w warszawskich książkach telefonicznych.
-

---------W sierpniu 1939 roku, w obliczu narastającej groźby
wybuchu wojny, nie poszedł w ślady innych amerykańskich
dyplomatów akredytowanych w Polsce i nie odesłał swojej
rodziny za granicę, tak jak uczynili to m.in. konsul William
M. Cramp i sekretarz ambasady M. Williams Blake w dniu
28 sierpnia.

--------Rodzina Birkelandów opuściła Warszawę dopiero w
końcowej fazie oblężenia Warszawy. Korzystając z
wyznaczonego przez Niemców korytarza dla pragnących
ewakuować się obcokrajowców, wyjechali 21 września w
kierunku Prus Wschodnich. Na parę tygodni miejscem ich
pobytu stał się Königsberg (dziś Kaliningrad), lecz powrócili
do Warszawy jeszcze jesienią 1939 roku.

-------Carl Birkeland nadal, aż do marca 1940 roku pracował
w amerykańskim konsulacie, póki Niemcy nie nakazali
zamknięcia tej placówki. Po wyjeździe z Polski trafił wraz
rodziną do Berlina.

-------W pierwszej połowie 1940 roku, zarówno w
Warszawie jak i w Berlinie, uczestniczył w organizowaniu
amerykańskiej pomocy żywnościowej dla ludności
okupowanej Warszawy. Jej efektem były transporty cukru,
kakao, tłuszczów i innych artykułów spożywczych. Docierały
one z U.S.A. na statkach rozładowywanych w rumuńskim
porcie Konstanca, skąd przewożono je koleją do Warszawy.

Koniec lat trzydziestych: Stacja benzynowa na placu Narutowicza.
Zapewne korzystał z niej Carl Birkeland.
-

--------Zorganizowanie tej - skromnej w gruncie rzeczy - pomocy wymagało sporo wysiłku dyplomatycznego. Problemem
okazało się nie tyle stanowisko rządu III Rzeszy, ile usunięcia przeszkód, jakie stawiała dyplomacja Francji i Wielkiej
Brytanii. Amerykańskie statki z ładunkiem dla okupowanej Polski utknęły bowiem na pewien czas w Gibraltarze, gdyż nie
uzyskały zgody na wpłynięcie na Morze Śródziemne. Brytyjczycy i Francuzi początkowo traktowali amerykańską pomoc dla
Polski jako zakamuflowane wsparcie U.S.A. dla gospodarki III Rzeszy.

--------Carl Birkeland pracował w Berlinie jako wicekonsul aż do chwili
wypowiedzenia wojny Stanom Zjednoczonym przez III Rzeszę, co nastąpiło
w grudniu 1941 roku. Jesienią 1944 r. mianowano go wicekonsulem w
Sztokholmie, a już w kwietniu 1945 r. oddelegowano, także w tej samej
randze, ale w charakterze politycznego doradcy do współpracy z
dowództwem alianckich sił inwazyjnych na terenie Niemiec. Co robił między
czasem spędzonym w Berlinie a wyjazdem do Szwecji, niestety nie udało mi
się dowiedzieć.

---------Kolejnym etapem służby dyplomatycznej C. Birkelanda stała się
Wielka Brytania i stanowisko konsula U.S.A. w Liverpoolu od roku 1954.

-------Dalsze losy Amerykanina nie są mi znane.

Fragmenty artykułu z "The New York Times" z 21 marca 1940
r. o pracownikach konsulatu USA w Warszawie.
_.

-------A na koniec ciekawostka. John A. Gronouski, ambasador U.S.A. w Polsce w latach sześćdziesiątych, parokrotnie
odwiedził kamienicę przy ul. Filtrowej 83 jako gość artysty malarza Kazimierza Poczmańskiego. Mówił wtedy, że przed
przyjazdem do Polski natknął się na ten adres w archiwum Foreign Service jako polecany przed wojną Amerykanom,
zamierzającym wynająć mieszkanie w Warszawie. Dziś może się to wydać wręcz niewiarygodne ...

-------Niestety, przedwojenne archiwa spółdzielni "Osiedle Artystów Plastyków" spłonęły podczas Powstania Warszawskiego i
zapewne nigdy się nie dowiemy, czy Carl Birkeland był właścicielem lokalu, w którym mieszkał w latach 1929-1940, czy tylko
jego najemcą. Pewnie nie poznamy także numeru jego mieszkania.
-

Brytyjski dziennik "The London Gazette" w dniu 30
listopada 1954 informował, że Carl Birkeland jest
amerykańskim konsulem w Liverpoolu.

UWAGA:
----------Strona politicalgraveyard.com podaje błędnie, jakoby
Carl Birkeland był wicekonsulem w Warszawie w latach 1932-
1938.

"The New York Times" 1 października 1944 r.
powiadomił, że Carl Birkeland został
wicekonsulem USA w Szwecji.

______________________________________
¹) dr Piotr Mierzejewski - Deputy Director General of the International Biographical Centre for Europe, Cambridge.
-