Transatlantyk ts/s VEENDAM - okręt koszarowy załóg U-Bootów

Okręty podwodne

Statki i okręty

STATKI PASAŻERSKIE

HOLANDIA

VEENDAM
Holland-America Line - II wojna światowa - Statek koszarowy załóg U-Bootów
dr Piotr Mierzejewski

Ts/s VEENDAM. Holland-American Line. Accomodation ship (WWII).

Holenderski liniowiec pasażerski ts/s VEENDAM, należący do Holland-American Line.
Zbudowany przez Harland & Wolff Ltd., Govan (Szkocja) pod numerem 650 (wodowanie 18 listopada 1922, ukończony 29 marca 1923).
Pojemność: 15 450 BRT i 9202 NRT. Nośność: 13 503 DWT. Prędkość: 15 węzłów. Długość całkowita: 175, 6 m. Długość między pionami: 167,64 m. Szerokość:
20,43 m. Wysokość liczona od stępki do głównego pokładu: 13,72 m. Napęd: Turbiny Brown & Curtiss, 2 śruby.
Miejsca pasażerskie (początkowo): 263 w 1. klasie, 435 w 2. klasie i 1200 w 3. klasie. Załoga: 328.

--------17 września 1939 roku, czyli w dniu przekroczenia przez Armię Czerwoną polskiej granicy, holenderski liniowiec ts/s VEENDAM spokojnie płynął
przez Atlantyk. Gdy znalazł się w odległości około 190 mil na południowy zachód od Irlandii, beztrosko spacerujący po jego pokładzie pasażerowie z dużą
ciekawością przyglądali się widocznemu w oddali wielkiemu okrętowi wojennemu. W pewnym momencie okręt ów całkowicie zniknął w kłębach dymu, co
większość obserwatorów zinterpretowała jako postawienie zasłony dymnej. Dopiero, gdy dobiegły ich głuche dźwięki eksplozji zrozumieli, iż wydarzyło się
coś złego. VEENDAM zmienił kurs i pospieszył w kierunku katastrofy. Okazało się, że tonął brytyjski lotniskowiec HMS COURAGEOUS, trafiony dwiema
torpedami wystrzelonymi przez okręt podwodny, którym był - jak później okazało się - U-Boot U 29. Lotniskowiec znikł pod powierzchnią oceanu w ciągu
piętnastu-siedemnastu minut (źródła w tej sprawie nie są zgodne), zostawiając w silnie zanieczyszczonej olejem wodzie setki miotających się bezradnie
rozbitków. W akcji ratunkowej wzięło udział czternaście łodzi spuszczonych z holenderskiego liniowca. Z pomocą przyszedł także przepływający w pobliżu
amerykański statek ts/s COLLINGSWORTH (5101 BRT, Pacific Northwest Oriental Line). Obie jednostki podniosły z wody łącznie 741 ludzi. Mimo
ogromnego wysiłku ratowników śmierć poniosło aż 518 członków załogi HMS COURAGEOUS.

---------

VEENDAM od początku eksploatowano na trasach transatlantyckich.
W dziewiczą podróż wyruszył 18 kwietnia 1923 roku z Rotterdamu przez Boulogne sur Mer i Plymouth do Nowego Jorku.

---------W roku 1940 statek, mimo trwającej na Atlantyku wojnie, kontynuował rejsy z Holandii do portów Ameryki Północnej, zachodził także do Hawany.
Pech sprawił, że w momencie napaści III Rzeszy na Holandię znajdował się w Rotterdamie. Już pierwszego dnia inwazji (10 maja 1940) odniósł uszkodzenia,
gdyż znalazł się w strefie wymiany ognia między holenderskimi żołnierzami a niemieckimi spadochroniarzami. W pewnym momencie zwalił się na niego dźwig
portowy, a na jego pokładzie w paru miejscach wybuchły w porę ugaszone pożary. Po zakończeniu działań wojennych w Holandii okupanci zabezpieczyli
prowizorycznie statek w miejscu jego postoju, Dopiero od stycznia 1941 roku prowadzono na nim wstępne prace remontowe, po czym 30 maja odpłynął do
Niemiec. 24 lipca 1941 r. przekazano go do dyspozycji Kriegsmarine i wkrótce potem skierowano go do Gdyni (według jednego ze źródeł znalazł się w Gdyni
już 21 czerwca).

VEENDAM na trasach atlantyckich zużywał dziennie 102 tony oleju opałowego, a cały jego zapas wynosił 3568 ton.

-------VEENDAM stał w porcie gdyńskim (ówczesnym Gotenhafen) około 3/4 roku w charakterze statku koszarowego. Znaleźli na nim zakwaterowanie
członkowie Organisation Todt. 15 (28?) marca 1942 r. opuścił Gdynię i przeszedł do Hamburga. Tam, według niesprawdzonej informacji, 1 maja 1942 r.
przemianowany został oficjalnie przez Niemców na MARINE STÜTZPUNKT TOLLERORT.

-------Transatlantyk stojąc w Hamburgu nadal pełnił rolę statku koszarowego, lecz tym razem zajmowały go załogi U-Bootów. 25 lipca 1943 roku podczas
nalotu alianckich samolotów trafiły go cztery bomby zapalające. Jedna z nich przebiła pokład i eksplodowała w maszynowni. Kolejne naloty w następnych
miesiącach przyniosły dalsze trafienia, powodujące coraz większe uszkodzenia. Szczególnie poważne zniszczenia przyniosły bombardowania 4 listopada
1944, wykonane przez samoloty amerykańskiej Ósmej Armii Powietrznej (Eighth Air Force). Dalsze uszkodzenia przyniosły naloty w kwietniu 1945 roku.
Gdy Brytyjczycy wkroczyli do Hamburga, znaleźli VEENDAM w opłakanym stanie - częściowo zatopiony, w znacznym stopniu wypalony stał przy jednym z
nabrzeży.

--------Po gruntownym remoncie powrócił pod holenderską banderę i wznowił żeglugę na trasach transatlantyckich. W pierwszy powojenny rejs przez ocean
wyruszył z Rotterdamu 21 lutego 1947, kierując się do Nowego Jorku. Po raz ostatni zawinął do Nowego Jorku 30 października 1953 roku. Wtedy to,
natychmiast po zejściu na ląd sześciuset pasażerów, popłynął wprost do stoczni w Baltimore na złomowanie.