CSS PIONEER - łódź podwodna konfederatów

Facta Nautica: morze , statki, okręty, wraki, żegluga, marynarka,

Okręty podwodne

S tatki i okręty

Okręty podwodne

Skonfederowane Stany Ameryki

CSS PIONEER
- Łódź podwodna konfederatów - Wojna secesyjna -
dr Piotr Mierzejewski
-

Schemat budowy łodzi podwodnej PIONEER według szkicu wykonanego dla Departamentu Marynarki unionistów,
wykonany przez naczelnego inżyniera US Navy.

---------Podczas wojny secesyjnej w Ameryce Północnej (1861-65) w stanach skonfederowanych miała miejsce cała seria mniej lub bardziej udanych prób
konstruowania łodzi podwodnych. Przedsięwzięcia te, podejmowane głównie przez osoby prywatne w różnych miastach, niosły nadzieję zbuntowanemu Południu
na zniwelowanie przewagi marynarki wojennej Północy. Ocenia się, że konfederaci zbudowali ponad dwadzieścia jednostek, z których część należałoby
określać raczej mianem łodzi "półpodwodnych". Nazwy niektórych łodzi pozostały nieznane do dziś. Bywa, że część z nich określa się umownie 'Dawidami' od
nazwy jednej z nich (DAVID). Trzeba przyznać, iż jest to nader trafny termin, gdyż siłą rzeczy na myśl przywodzi Goliata, sugestywnie tym samym oddając
proporcje małych łodzi podwodnych i planowanymi obiektami ich ataków, wielkimi okrętami Unii.

--------Warto zwrócić uwagę, że gdy trwała amerykańska wojna domowa, zanotowano także pojedyncze próby budowy podwodnych pojazdów w Unii i w Peru.
Koincydencja tych wydarzeń nie jest przypadkowa i genezy jej doszukiwać się trzeba w opublikowanym w czerwcu 1861 roku artykule prasowym wielebnego
Franklina Smitha, mieszkańca jednego z południowych stanów. Autor ten, mający niewątpliwie dobre naukowe i techniczne przygotowanie, nie tylko
przedstawił w artykule swoją koncepcję budowy łodzi podwodnych, ale i rozesłał opracowane przez siebie projekty do różnych miast Południa, wzywając do
utworzenia podwodnej flotylli Konfederacji. Prawdopodobnie tych dwadzieścia parę konstrukcji łodzi podwodnych konfederatów było owocem jego apelu. Są
ponadto uzasadnione przypuszczenia, że podjętych prób było znacznie więcej. Prasa północnych stanów już jesienią roku 1861 opisywała nieudany atak
"podwodnej maszyny piekielnej" konfederatów na żaglowo-parową fregatę unionistów USS MINNESOTA, będącą okrętem flagowym eskadry Fort Monroe.

-------W tym samym roku 1861, wkrótce po artykule wielebnego F. Smitha, nowoorleański mechanik James R. MacClintock przystąpił w swoich warsztatach do
budowy łodzi podwodnej, którą zamierzał wykorzystać przeciw flocie Unii. Niemal natychmiast dołączył się do tego ambitnego przedsięwzięcia jego wspólnik
w interesach, Baxter Watson, a wsparcia finasowego udzielił Horace L. Hunley, znany prawnik i urzędnik celny, późniejszy konstruktor słynnej łodzi
podwodnej CSS H.L. HUNLEY. Efektem wytężonej pracy tych trzech niesionych entuzjazmem konstruktorów stała się łódź podwodna, której nadali nazwę
PIONEER. Wodowanie jej nastąpiło w lutym 1862. Pierwsze próby wypadły nad wyraz pomyślnie (podobno) i po paru niewielkich poprawkach uznano, że
PIONEER jest gotów do akcji bojowych. Tym bardziej, że w czasie eksperymentu na jeziorze Pontchartran udało mu się zniszczyć szkuner przez
zdetonowanie podczepionego pod jego kadłub ładunku wybuchowego.

---------PIONEER nigdy nie został użyty w działaniach wojennych. Na kilkanaście dni przed wkroczeniem wojsk Unii do Nowego Orleanu (kwiecień 1862)
zatonął na płytkiej wodzie w wyniku wypadku. Śmierć poniosła wtedy cała trzyosobowa załoga. Jednostkę udało się wprawdzie podnieść, lecz po paru dniach
trzeba ją było ponownie zatopić, aby nie wpadła w ręce unionistów.

--------Unioniści wydobyli wrak w roku 1862 lub 1863 (brak jednomyślności źródeł) i poddali szczegółowym badaniam. Raport na ten temat, uzupełniony
rysunkami, przedstawił Departamentowi Marynarki unionistów naczelny inżynier US Navy, Mr. Shock.

--------PIONEER miał kadłub o kształcie obustronnie zwężąjącego się cygara. długości 30-34
stóp i średnicy 4 stóp. Do budowy jego wykorzystano fragmenty starych żelaznych kotłów, o
grubości ścian 1/4 cala. Całkowity ciężar jednostki wynosił około dwóch (czterech?) ton, a jej
napęd stanowiła śruba, obracana siłą jednego człowieka. Jedynym uzbrojeniem był ładunek
wybuchowy z zapalnikiem zegarowym (tzw. bomba zegarowa), przenoszony na górnej
powierzchni kadłuba. Po podczepieniu ładunku do dna nieprzyjacielskiej jednostki za pomocą
zaczepów w postaci świdrów, PIONEER miał możliwość spokojnego oddalenia się na bezpieczną
odległość od zaatakowanego obiektu. Na górnej powierzchni kadłuba znajdował się także właz
oraz niewysoka wieżyczka z iluminatorami. Załogę łodzi tworzyło dwóch-trzech ludzi.

--------W literaturze, nawet w piśmiennictwie noszącym wszelkie znamiona fachowości, znaleźć
można często bałamutne informacje na temat PIONEER'a. Chaos infomacyjny na ten temat
trwa już dziesiątki lat i nic nie wskazuje, aby sytuacja miała szanse ulec zmianie. Rzecz tyczy
zarówno kształtu, wymiarów jak i uzbrojenia łodzi podwodnej.

Pocztówka amerykańska błędnie (sic!) informuje,
że przedstawia łódź podwodną PIONEER.
Kliknij obrazek, aby powiększyć.

---------

--------Główną przyczyną tego zamieszania jest fakt, że autorzy wielu opracowań nie zdają sobie sprawy, że mylą dwie zupełnie różne łodzie podwodne, które
łączy to, że obie zbudowano w Nowym Orleanie podczas wojny secesyjnej i obie zatonęły przed wkroczeniem wojsk Północy. Pierwsza z nich, to prawdziwy
PIONEER, skonstruowany przez James'a McClintock'a, którego wrak sprzedano na złom w roku 1868. Druga natomiast stanowi do dziś zagadkę. O jej
istnieniu dowiedziano się przez przypadek, wiele lat po zakończeniu wojny. Odkryta w 1878 roku na dnie nowoorleańskiego jeziora Pontchartrain, podniesiona
została dopiero trzydzieści lat później, w roku 1907 [ zobacz ]. Po zbadaniu okazało się, że była to jednostka znacznie krótsza niż PIONEER, gdyż jej kadłub
liczył niecałe 20 stóp, i w porównaniu z nim, wręcz pękata, o średnicy około 6 stóp. We wnętrzu kadłuba odkryto szczątki dwóch osób. Do dziś nie wiadomo,
kto tę łódź zbudował, jaką nazwę nosiła, oraz w jakich okolicznościach i z kim na pokładzie wypłynęła. Spekulowano, iż mogła pochodzić z tych samych
warsztatów co PIONEER, a ludzie, którzy zginęli z nią byli zbiegłymi niewolnikami, usiłującymi podwodną ucieczką zdobyć wolność.

-------Obie wymienione jednostki nie dość, że niekiedy traktuje się jako jedną, to jeszcze mylnie uzbraja się na rysunkach rekonstrukcyjnych w minę
wytykową na długiej żerdzi, taką jak miał późniejszy CSS H. L. HUNLEY. Trzeba pamiętać również, że McClintock i H.L. Hunley już po ucieczce z Nowego
Orleanu zbudowali jeszcze jedną łódź podwodną, znaną jako PIONEER II. Jednostka ta prawdopodobie miała napęd elektryczny. Uzbrojenie jej stanowił
ładunek wybuchowy z mechanizmem zegarowym. O jej istnieniu można się dowiedzieć wyłącznie z pisanego po wojnie listu listu McClintock'a.

Tak naprawdę wyglądał CSS PIONEER. Rysował David M. Stauffer w roku 1865.

BIBLIOGRAFIA

Gaines, W. Craig. 2008 Encyclopedia of Civil War Shipwrecks. - Louisiana State University Press.
Konstam, A. 2004. Confederate Submarines and Torpedo Vessels 1861-65. - Osprey Publishing Ltd., London.
Murphy, W.S. 1989. Dive! Dive! Dive! - New Scientist, 7 January 1989, No. 1646.
Parker, J. 2007. The Illustrated World Guide to Submarines. - Hermes House, London.
Silverstone, P.H. 1989. Warships of the Civil War Navies. - Naval Institute Press, Annapolis.

Opublikowano 19 stycznia 2011
dr Piotr Mierzejewski