Statki zatopione przez U-Booty: s.s. NYLAND (Szwecja)

FRACHTOWCE

SZWECJA

s.s. NYLAND
- Szwedzki frachtowiec - Ofiara U-Boota U 16 - II wojna światowa -
PIOTR MIERZEJEWSKI

---------Żegluga handlowa państw neutralnych na Morzu Północnym przez pierwsze trzy tygodnie II wojny światowej z
rzadka tylko zakłócana była przez niemieckie okręty podwodne. U-Bootwaffe miała bowiem rozkaz ścisłego wypełniania
wszelkich przepisów wynikających protokołu o wojnie podwodnej. Efektem tego stał się nieprzerwany strumień
kontrabandy z państw neutralnych do Wielkiej Brytanii. Statki należące do Danii, Norwegii, Szwecji, Finlandii, Litwy,
Łotwy, Estonii i paru innych krajów praktycznie bez przeszkód i bez obaw dostarczały do portów brytyjskich ważne
strategicznie towary jak żywność, rudy metali, paliwo, broń i drewno. Dowódcy U-Bootów operujących na Morzu
Północnym mogli tylko bezradnie obserwować wzmożony ruch na liniach komunikacyjnych, gdyż Hitler kategorycznie
zabronił zatrzymywać do kontroli statki neutralne mające wyraźne oznakowanie. Rozkaz jego wynikał nie tyle z chęci
przestrzegania prawa, ile z kalkulacji politycznej. Łudził się bowiem, iż Wielka Brytania i Francja wycofają się z wojny
natychmiast po upadku Polski, a do tego czasu nie chciał zadrażniać stosunków z państwami neutralnymi. Stan taki
trwał do początku 3. dekady września 1939 roku, kiedy to Karl Dönitz po uzyskaniu zgody Hitlera wydał rozkaz
umożliwiający kontrolowanie ruchu statków neutralnych i ich ładunków. Na efekty liberalizacji przepisów nie trzeba było
długo czekać ...

--------

Szwajcarski frachtowiec s.s. ALBULA w czasie II wojny światowej.
Dobrze widoczne są specjalne oznakowania wymagane od statków państw neutralnych.

--------Spragnione wojennych sukcesów załogi U-Bootów z zapałem przystąpiły do polowania. Efekty przyszły
natychmiast i przeraziły państwa neutralne. Na samym Morzu Północnym w ciągu tygodnia ofiarami niemieckich okrętów
podwodnych padło dziewięć statków państw nieuczestniczących w wojnie. Ten swoisty festiwal strzelecki rozpoczął
bardzo efektownie U 4 (dow. Harro von Klot-Heydenfeldt) zatapiając przez trzy dni z rzędu trzy statki. Były to: 22
września - fiński MARTTI-RAGNAR (2262 BRT), 23 września - także fiński WALMA (1361 BRT) i 24 września szwedzki
GERTRUD BRATT (1510 BRT). W następnych dniach cieszyła się załoga U 36 (dow. Wilhelm Fröhlich). Najpierw, 25
września, torpeda ich U-Boota zatopiła szwedzki statek SILESIA (1839 BRT). Dwa dni później, 27 września, U 36
odesłał do Kilonii jako pryz inny szwedzki statek, ALGERIA (1617 BRT). Zwycięską passę kontynuował nazajutrz U 16
(dow. Hannes Weingärtner). 28 września posłał na dno szwedzki frachtowiec NYLAND. Kolejny dzień przyniósł Niemcom
kolejny tryumf - 29 września ofiarą torpedy U 7 (dow. Werner Heidel) stał się norweski statek TAKSTAAS (1830 BRT).
Serię sukcesów zakończył U 3 (dow. Joachim Schepke) topiąc 30 września szwedzki GUN (1198 BRT) i duński VENDIA
(1150 BRT). Kres temu szaleństwu położył 30 września sam Hitler, zaniepokojony potężnymi protestami państw
neutralnych. Ponowne ograniczenia nałożone na U-Bootwaffe spowodowały, że główną bronią U-Bootów w walce z
żeglugą na Morzu Północnym w ostatnim kwartale 1939 roku stało się stawianie zapór minowych.

Szwedzki frachtowiec ss NYLAND, zatopiony 28 września 1939 roku przez niemiecki okręt podwodny U 16.
Statek ten, zbudowany w 1909 roku przez angielską stocznię William Doxford & Sons Ltd w Sunderland,
należał do towarzystwa żeglugowego Ångfartygs-A/B Tirfing w Gothenburgu.
Charakterystyka: 3526 BRT; 5650 DWT; 8,5 węzłów; wymiary (stopy-cale): 326.9 x 48-8 x 21-1.[źródło]

The New York Times
informował swoich czytelników
o proteście rządu Szwecji
po zatopieniu ss NYLAND.
Numer z 30 września 1939.

--------Jednym z jedenastu neutralnych statków zatopionych w 1939 roku na Morzu Północnym był stary i powolny
szwedzki frachtowiec s.s. NYLAND. Parowiec ten przed wybuchem wojny transportował skandynawską rudę żelaza do
portów zachodniej Europy, głównie Belgii, Holandii i Wielkiej Brytanii.

-------NYLAND w swój ostatni rejs wyruszył późnym wieczorem 27 września 1939 roku z portu w Stavanger z ładunkiem
rudy, a "pierwszym po Bogu" na jego pokładzie był wtedy kapitan Elvin Berggren. Wkrótce po północy dostrzeżony został
w odległości około 45 mil od Stavanger przez U 16, mały U-Boot typu IIB, który w rejonie południowo-zachodnich
wybrzeży Norwegii prowadził swój drugi patrol bojowy. O godzinie 01.15 28 września na frachtowcu odebrano polecenie
z U-Boota nakazujące zastopowanie maszyn. Gdy NYLAND zastosował się do tego żądania, Niemcy nakazali kapitanowi
statku stawić się z dokumentami i w towarzystwie trzech marynarzy na pokładzie U 16. Kapitan i jego ludzie przebywali
na niemieckiej jednostce przez kilka godzin. Traktowano ich bardzo uprzejmie, podejmowano kawą i kanapkami, a
równocześnie prowadzono drobiazgowe krzyżowe przesłuchanie. Niemców interesował szczególnie odbiorca rudy
znajdującej się w ładowniach NYLAND. Kapitan frachtowca wyjaśniał, że ruda pierwotnie miała płynąć do Wielkiej
Brytanii. Ze względu na wybuch wojny statek utknął na parę tygodni w Stavanger, aż nadeszło polecenie, aby ładunek
dostarczyć do neutralnej Belgii, konkretnie do portu w Antwerpii. Niestety, tekstu tego polecenia Hannes Weingärtner,
dowódca U-Boota, nie był w stanie odnaleźć wśród badanych dokumentów frachtowca. Źródła niemieckie mówią, że w
czasie gdy trwało przesłuchanie kapitana, około godziny 04.30, czterech ludzi z U-Boota prowadziło przeszukanie statku.
Rzekomo wtedy mieli znaleźć depeszę nakazującą dostarczenie ładunku do Ramsgate w Wielkiej Brytanii. W tej
sytuacji dowódca U-Boota poinformował kapitana, że jest zmuszony zatopić jego statek. Nieoczekiwanie na horyzoncie
pojawił się nierozpoznany samolot i okręt podwodny na wszelki wypadek zanurzył się. Po upływie godziny U 16
ponownie wyszedł na powierzchnię. Załoga frachtowca otrzymała polecenie przejścia do dwóch szalup i skierowania się
ku norweskiemu brzegowi. Warto podkreślić, że Niemcy nie tylko zaopatrzyli szalupy w żywność i wodę, ale i
asekurowali, podążając obok. U 16 zostawił załogę statku dopiero wtedy, gdy był już pewien jej bezpieczeństwa.
Następnie powrócił do opuszczonego frachtowca i odpalił w jego kierunku jedną torpedę. Była godzina 08.25, kiedy
torpeda trafiła burtę statku na wysokości śródokręcia. Eksplozja rozerwała kadłub na dwie części, które zatonęły w ciągu
zaledwie 33 sekund. Stało się to w przybliżonej pozycji 58.27N i 04.08E, nieopadal Kvitsøy w pobliżu Stavangeru. W
chwilę potem U-Boot skierował się ku pełnemu morzu i zanurzył się.

--------Przebieg wydarzeń obserwowali bacznie z brzegu morza mieszkańcy Kvitsøy. Zaalarmowane dowództwo
norweskiej marynarki wojennej wysłało na pomoc rozbitkom stawiacz min (zarazem okręt szkolny) OLAV TRYGGVASON
i wkrótce cała załoga zatopionego statku szwedzkiego znalazła schronienie na jego pokładzie. Szczęśliwie uratowali się
wszyscy, 29 ludzi, nie ponosząc nawet drobnych obrażeń.
-

--------Kapitan Elvin Berggren przesłuchiwany na lądzie przez norweskie władze wojskowe złożył obszerną relację ze
swojego parogodzinnego pobytu na pokładzie U 16. Podkreślił, że zarówno on, jak i jego ludzie, traktowani byli przez
Niemców dobrze i uprzejmie. Zwrócił uwagę, że wszyscy marynarze ubrani byli po cywilnemu i sprawiali wrażenie
kompletnie niewyspanych, ciągle ratujących się przed zaśnięciem kawą wypijaną w niesamowicie wielkich ilościach.
Warunki bytowe niemieckiej załogi określił jako zaskakująco kiepskie (zwłaszcza wobec braku normalnych koi), a jej
liczebność ocenił na 26 ludzi. Szczególnie ważną informacją jaką Berggren przekazał, było to, że dowódca U-Boota
świetnie orientował się jakie statki i z jakim ładunkiem stoją w norweskich portach. Co więcej, wszystko wskazywało na
to, że Niemcy byli uprzedzeni, iż NYLAND wychodzi w morze wieczorem 27 września i czekali na niego w pełnej
gotowości do ataku. Wiadomości te mogli mieć tylko od swoich szpiegów działających w norweskich portach. Z relacji
kapitana dowiadujemy się także, że w pewnym momencie zadał pytanie dowódcy U 16, czy nie jest on czasem sprawcą
zatopienia innego szwedzkiego statku, s.s. SILESIA w dniu 25 września. Weingärtner odpowiedział wymijająco -
'Maybe'.

Opublikowano 6 lipca 2012
Aktualizowano 28 grudnia 2015