| |
|
|
|
|
|
|
|
- MORZE | MARYNARKA HANDLOWA | STATKI | OKRĘTY WOJENNE | WRAKI | MARYNARKA WOJENNA | ŻEGLUGA -
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
HMS FORMIDABLE
- Brytyjski pancernik predrednot - I wojna światowa - Ofiara U-Boota -
|
|
| |
|
|
|
|
|
Brytyjski pancernik (predrednot) HMS FORMIDABLE. Położenie stępki nastąpiło 21 marca 1898 w Portsmouth Dockyard, zaś ceremonia wodowania
miała miejsce 17 listopada 1898. Budowę okrętu ukończono we wrześniu 1901 roku, lecz czekał na wejście do służby aż do 10 października 1904 roku.
|
|
| |
---------1 stycznia 1915 roku brytyjska admiralicja opublikowała krótki komunikat o treści: "Dzisiaj rano w Kanale zatonął pancernik FORMIDABLE. Nie
jest pewne czy przyczyną było wejście na minę, czy storpedowanie przez okręt podwodny. Osiemdziesięciu rozbitków uratował brytyjski lekki krążownik,
a być może dalszych uratowały inne okręty". Tyle mówił pierwszy komunikat o katastrofie, która miała się okazać największym dotąd w historii sukcesem
okrętu podwodnego. W jej wyniku śmierć poniosło 547 ludzi, zaś zdołało się uratować 233 rozbitków.
---------Na komunikat niemiecki trzeba było nieco dłużej poczekać. Dopiero 4 stycznia 1915 biuro prasowe rządu poinformowało w Berlinie, że: "Niemiecki
okręt podwodny drogą radiową zameldował, iż w Kanale Angielskim storpedował i zatopił brytyjski pancernik FORMIDABLE. Okręt podwodny był ścigany
przez brytyjskie niszczyciele, lecz udało mu się uciec i nie odnieść uszkodzeń."
|
|
|
HMS FORMIDABLE.
|
| |
---------HMS FORMIDABLE pierwsze lata służby spędził na Morzu Śródziemnym i dopiero od kwietnia 1908 zasilił Flotę Kanału (Channel Fleet), powstałą w
wyniku połączenie 2. i 3. Floty. Wybuch I wojny światowej zastał go w składzie 5. eskadry okrętów liniowych Floty Kanału, bazującej w Portland. Podczas
pierwszych tygodni wojny, w sierpniu roku 1914, osłaniał przerzut do Francji Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego (British Expeditionary Force) oraz brał
udział w przewiezieniu do Ostendy batalionu piechoty morskiej z Portsmouth. W grudniu 1914 pancernik razem z pozostałymi jednostkami 5. eskadry
bazował w Sheerness (Kent). HMS FORMIDABLE w tym czasie był okrętem flagowym dowódcy Channel Fleet, wiceadmirała sir Lewisa Bayly'ego.
|
| |
|
|
---------Na rozkaz dowódcy Floty Kanału zespół okrętów 5. eskadry 30
grudnia 1914 wyszedł w morze w celu przeprowadzenia ćwiczeń
artyleryjskich w rejonie Portland, na wodach zatoki Lyme. Pancernikom
towarzyszyły dwa lekkie krążowniki, HMS TOPAZE i HMS DIAMOND, oraz
zespół niszczycieli. Ten ostatni został jednak beztrosko odesłany do Harwich
wkrótce po minięciu Dover. Świadczy to wyraźnie, że Brytyjczycy nie
obawiali się ataku ze strony niemieckich okrętów podwodnych, sądząc, że zły
stan morza stanowi wystarczające przed nim zabezpieczenie. To błędne
rozumowanie doprowadzić miało wkrótce do tragedii. Nikt bowiem nie
przypuszczał, że wody zachodniej części Kanału już od Bożego Narodzenia
patrolował U-Boot U 24, dowodzony przez Rudolfa Schneidera. Niemcy
zauważyli brytyjskie okręty liniowe o godzinie 10.50 31 grudnia i od tej pory
skrycie podążali za przeciwnikiem, czekając na dogodny moment do ataku.
Nadszedł on wreszcie po północy, 1 stycznia 1915 roku. Pancerniki szły w
szyku torowym, z prędkością około 10 węzłów, nie zygzakując, zaś noc była
jasna, księżycowa ...
|
|
| |
|
HMS FORMIDABLE zbudowany został w stoczni marynarki w Portsmouth. Stępkę pod jego
budowę położono 27 marca 1898, zaś ceremonia wodowania miała miejsce już 17 listopada tego
samego roku. Budowę ukończono we wrześniu 1901. Do służby w Royal Navy wszedł z dniem 10
października 1904. Opóźnienie w odbiorze okrętu spowodowane było problemami z napędem.
---Taschenbuch der Kriegsflotten z roku 1914 podał następującą charakterystykę pancernika i jego
siedmiu siostrzanych jednostek: wyporność - 15250 ton; prędkość - 18-18,7 węzłów; uzbrojenie -
4 x 305 mm L/40 M IX, 12 x 150 mm L/45, 16 x 76 mm L/40, 2 x 47 mm; pancerz ze stali Kruppa,
pokład - 76 mm, stanowisko dowodzenia - 76-305 mm, linia wodna 76-229 mm, ciężka artyleria
203-254 mm, średnia artyleria 152 mm; zasięg - 8000 Mm przy 10 węzłach; zapas węgla 900
(2100) ton; napęd - maszyny parowe o mocy 15200-15600 KM, 2 śruby napędowe; wymiary: 122
x 22,9 x 8,5 m; załoga 750 ludzi.
---The Complete Encyclopedia of Battleships (autor: Tony Gibbons, New York, 1983) informuje, że
pancernik dysponował także czterema wyrzutniami torped 457 mm, zaś załoga liczyła 780 ludzi.
Liczebność załogi pancernika w czasie gdy był okrętem flagowym wzrosnąć miała do 810 ludzi.
|
|
|
|
HMS FORMIDABLE.
|
|
| |
--------Moment ataku na pancernik tak opisał w swoim raporcie dowódca U-Boota, Kapitänleutnant Rudolf Schneider (cytat pochodzi z: Marek Perepeczko, U-
Booty pierwszej wojny światowej, Warszawa 2000, Wyd. Lampart, str. 92-94):
-----Godzina 1.55. Alarm bojowy! W namiarze 80° zaciemnione duże jednostki. Przygotowania do ataku z wytrzutni dziobowej.
-----Po zmianie kursu na dochodzenie o godzinie 2.45 zaistniała możliwość oddania strzału torpedą pod bardzo ostrym kątem jedynie do ostatniego okrętu w linii.
Odległość około 700 metrów. Strzał 1 torpedą. Brak odgłosu detonacji. Trzy okręty poszły dalej swoim kursem. Wkrótce później pojawiło się pięć dużych okrętów
wojennych płynącycn tym samym, co poprzednie kursem.
-----O godzinie 3.12 salwa z 3. i 4. wyrzutni rufowej w odstępie 6 sekund. Po 19 sekundach odgłos gwałtownej detonacji. Trafiony okręt przechylił się na prawą
burtę. Pozostałe cztery okręty oddaliły się, zmieniając kurs o 90°. Nie zauważono świateł reflektorów. [Uwaga: w raporcie czas berliński, przyp. własny].
|
--------Trafionym torpedą U 24 był pancernik HMS FORMIDABLE. O godzinie 2.20 detonacja pierwszej celnej torpedy rozerwała mu prawą burtę, mniej
więcej na wysokości przedniego komina i spowodowała uszkodzenie części kotłów. Okręt wyraźnie stracił na szybkości, lecz jego dowódca, Arthur Noel
Loxley ocenił początkowo, że uda się doprowadzić go bezpiecznie do brzegu. Niestety, o godzinie 2.40, gdy pancernik miał już 20° przechyłu, stracił
nadzieję na uratowanie swojego okrętu i wydał załodze rozkaz ewakuacji. Akcja ratownicza przebiegała z trudem, w ciemności, w bardzo ciężkich
warunkach atmosferycznych, przy wysokiej fali. Powodowało to, że wiele szalup w momencie zetknięcia się z powierzchnią morza wywracało się do góry
dnem.
----------A tymczasem U 24 krążył wokół swojej zdobyczy. R. Schneider widząc, że HMS FORMIDABLE tonie zbyt wolno, zdecydował się na wykonanie
kolejnego ataku. Celnie wystrzelona torpeda zadała kolejny cios pancernikowi o godzinie 3.35. Eksplozja tej torpedy, która uderzyła kadłub tym razem z
lewej strony na wysokości drugiego komina, spowodowała w pięć sekund później serię trzech dalszych eksplozji i przypieczętowała los okrętu. Świadkowie
zeznawali później, że w tej beznadziejnej już sytuacji, gdy niczego więcej dla ratowania jednostki uczynić nie można było, dowódca pancernika zwrócił się
do załogi ze słowami: "Ratuj się, kto może. Niech was Bóg błogosławi, chłopcy". Stojąc na stanowisku dowodzenia, zapalił ostatnie cygaro i w towarzystwie
sygnalisty oraz swego foxteriera Bruce'a czekał spokojnie na śmierć. Nadeszła ona niebawem - pancernik przewrócił się na burtę i zniknął pod wodą,
pociągając ze sobą setki marynarzy.
|
|
|
---------Jeszcze nim pancernik zatonął, na miejscu katastrofy zjawił się lekki
krążownik HMS TOPAZE. Z napotkanej szalupy zdjął 43 ludzi i oddalił się,
otrzymawszy wiadomość, zę w pobliżu dojrzano wynurzony okręt podwodny.
Inny lekki krążownik, HMS DIAMOND, podniósł z wody 37 rozbitków.
Rankiem 1 stycznia w czasie szalejącego sztormu trawler PROVIDENT z
Brixham znalazł tonącą szalupę, w której znajdowało się 71 marynarzy z
pancernika. Udało się szczęśliwie wszystkich ich uratować. Dalsze
poszukiwania rozbitków spełzły na niczym.
--------W opisach akcji ratowniczej pomija się zazwyczaj los jeszcze jednej
grupy uratowanych rozbitków. Jak wynika z ówczesnych relacji prasowych,
wczesnym rankiem 3 stycznia pewien policjant odbywający codzienny patrol
ulicami nadmorskiego miasteczka Lyme Regis (hrabstwo Dorset), usłyszał
słabe głosy dobiegające z plaży. Zaniepokojony odgłosami udał się w jej
kierunku i ku swojemu zdumieniu zobaczył wyrzuconą na brzeg morza
otwartą łódź wypełnioną ludźmi. Ludzie ci, w ogromnej większości
niekompletnie ubrani i przemoczeni, stanowili przejmujący tragizmem widok.
|
Takie parowe szalupy znjadowały się na wyposażeniu brytyjskich pancerników
w latach I wojny światowej.
|
| |
--------Nikt spośród znajdujących się w szalupie nie był w stanie o własnych siłach wyjść na ląd, część spośród nich wymagała reanimacji, lecz niektórych nie
udało się przywrócić do życia. Z zeznań ocalałych wynikało, że początkowo schronienie w łodzi znalazło ponad 70 osób, część jednak zmarła w czasie tułaczki
po morzu, trwającej 22 godziny. Ciała pierwszych zmarłych wyrzucano za burtę, później już brakło na to sił. Z różnych źródeł wynika, że z szalupy tej
przeżyło 48-50 rozbitków.
--------Po paru dniach na brzegu morza znaleziono także zwłoki Bruce'a, psa dowódcy pancernika. Doczekał się on własnego pochówku, w specjalnie
oznakowanej mogiłce.
--------Wrak HMS FORMIDABLE spoczywa na dnie kanału La Manche, na głębokości około 60 metrów, całkowicie odwrócony dnem do góry. W trakcie
nielegalnych prób złomowania, pozbawiono go jednej ze śrub. Obecnie ma status chronionego grobu wojennego (protected War Grave).
|
| |
--------Szczegóły wydarzeń związanych z katastrofą pnacernika HMS FORMIDABLE przypomniała szerokiej publiczności wydana parę lat temu
książka, której autorami są Mark Potts i Tony Marks, zatytułowana "Before the bells have faded: The sinking of HMS FORMIDABLE"
(Wonderworks Studios Limited, 2004). Zamieszczono w niej m.in. pełną listę ofiar, obejmującą 547 nazwisk.
|
| |
|
Czytaj także:
U-Boot U 9, który w ciągu jednej godziny zatopił trzy brytyjskie krążowniki, HMS ABOUKIR, HMS CRESSY i HMS HOGUE !!!
|
| |
| |
|
 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
| |
|
|
|
| |
|
|
| |
|
|
|
| |
|
|
| |
|
| |
|
|
|
|
