Statki polskie: SS RATAJ , ex QUEEN ALEXANDRA, ex WEICHSEL

FRACHTOWCE

POLSKA - PRL

s.s. RATAJ
ex WEICHSEL, ex QUEEN ALEXANDRA
dr Piotr Mierzejewski

Masowiec s.s. Rataj. Ex Queen Alexandra, ex Weichsel.

Frachtowiec s/s RATAJ przez długie lata szczycił się mianem najstarszego polskiego statku handlowego,
pozostającego w służbie.
Autor fotografii, data i miejsce nieznane.

----------Polska w ramach powojennej rekompensaty uzyskała część statków z dawnej floty Wolnego Miasta
Gdańsk. Były to głównie holowniki (ERNST, ERYK, GERTA, JOHANNES WESTPHAL, META, RICHARD
DAMME oraz TIGER) i małe jednostki portowe oraz dwa niewielkie, pełnomorskie statki handlowe, którym
nadano nazwy: NYSSA (547 BRT) i RATAJ (1340 BRT). Ten pierwszy, zbudowany w 1890 roku, po zaledwie
dwóch latach służby pod polską banderą, poszedł na złom. Drugi zaś pływał w barwach Polskiej Żeglugi
Morskiej aż do roku 1967, "mając" - jak pisał Jan Piwowoński (1989) - "przez długi czas godne miano
najstarszego polskiego statku handlowego w służbie".

---------Statek, noszący pierwotnie nazwę QUEEN ALEXANDRA, zbudowała w roku
1906 duńska stocznia Helsingør Jernskibs- og Maskinbyggeri A/S w Helsingør pod
numerem stoczniowym 110 dla kopenhaskiej spółki żeglugowej Alfred Christensen &
Co. Kbh., København.

---------W roku 1906 przeszedł pod banderę niemiecką, stając się własnością Hamburg-
Danzig Linie GmbH z siedzibą w Hamburgu i zmieniając nazwę na WEICHSEL
(niemiecka nazwa Wisły). Od roku 1939 eksploatowany był przez gdańskiego armatora
Benenke & Sieg. Ciekawostką jest, że ówczesny polski Skarb Państwa miał w statku
50% udziału kapitału (vide Sawicki 1988). Ten fakt zadecydował, że Polska mogła bez
problemów rewindykować jednostkę, odnalezioną przez Brytyjczyków w Hamburgu po
wojnie.

MACIEJ RATAJ
(1884-1940)
Marszałek Sejmu (1922-1928).

--------Oficjalne podniesienie polskiej bandery na statku miało miejsce w Hamburgu 21 maja 1946 roku.
Początkowo miał on nosić nazwę SŁUPSK, ostatecznie jednak patronem jego wybrano Macieja Rataja,
działacza ludowego, marszałka przedwojennego sejmu, zamordowanego przez Niemców w Palmirach w roku
1940.

---------Pierwszym kapitanem s.s. RATAJ został Michał Leszczyński, który w 1945 powrócił do Gdyni jako
pierwszy oficer s.s. POZNAŃ. "Odbył tylko dwa rejsy i wyjechał (może: wrócił?) do Londynu, gdyż jego
ukochana żona Peggy nie chciała się przenieść do Polski Był później nadwornym malarzem królowej Elżbiety II
w czasie jej podróży na Bermudy, a potem, w pogoni za słońcem przeniósł się na Jamajkę. (...) Zmarł na
Jamajce 21 grudnia 1972 r." (Miciński et al., 1999, str. 301).

-------S.s. RATAJ do roku 1950 eksploatowała Żegluga Polska S.A. W 1951 roku przez parę miesięcy pływał
pod flagą Polskich Linii Oceanicznych. Przekazany w tym samym roku Polskiej Żegludze Morskiej służył na
liniach regularnych w zasięgu europejskim i w trampingu. Kilkakrotnie ulegał przebudowie, a szczególnie
istotna modernizacja miała miejsce 1954 roku.

-------Swoją służbę na szlakach morskich zakończył, gdy jego maszyna parowa uległa poważnej awarii.
sprzedano go Zarządowi Portu Szczecin. Przez dobrych parę lat, od października 1967, oznaczony jako
MP-ZPS 5, funkcjonował w Szczecinie w roli magazynu pływającego.

-------Sprzedany na złom w grudniu 1975 i odholowany do Gandawy.

--------Podstawowe dane techniczne (źródło: Fenrych & Mielcarski 1977): Pojemność: 1300 BRT i 742 NRT.
Nośność: 1640 DWT. Długość całkowita: 71,2 m. Długość rejestrowa: 68,88 Szerokość: 10,6 m. Zanurzenie:
4,5 m. Napęd: 1 maszyna parowa tłokowa potrójnego rozprężania, trzycylindrowa. Moc: 670 KM. 1 śruba.
Prędkość: 8 węzłów. 1 pokład, 2 ładownie. Pojemność całkowita ładowni 2144 m3(dla ziarna). 4 bomy - DOR
po 3 T. 4 windy ładunkowe. Załoga: 25 osób.

--------Lloyd's Register w latach 1930-1946 podawał: Pojemność: 1021 BRT. Wymiary (w stopach angielskich
i calach): 225-7 x 34-9 x 12-7.

---------Na zakończenie warto dodać, że w roku 1985 Stocznia Szczecińska dla Polskiej Żeglugi Morskiej
wybudowała masowiec MACIEJ RATAJ, jako drugą z siedmiu jednostek typu B542.

BIBLIOGRAFIA

Adamczyk, K., Drzemczewski & Huras, B. 2017- Polskie Linie Oceaniczne. - Porta Mare, Gdynia.
Fenrych, W. & Mielcarek, A. 1977. Żegluga Polska S.A. Polska Żegluga Morska 1927-1951-1975. - Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Szczecinie, Szczecin.
Helsingør Jernskibs- og Maskinbyggeri A/S. www.virk-info.dk.
Lloyds Register 1930-1946.
Miciński, J., Huras, B. & Twardowski, M. 1999. Księga statków polskich 1918-1945. - Polnord - Wydawnictwo OSKAR, Gdańsk.
Piwowoński, J. 1989. Flota spod biało-czerwonej. - Nasza Księgarnia, Warszawa.
Sawicki, J.K. 1988. Odrodzenie żeglugi morskiej w Polsce 1945-1947. - Wydawnictwo Morskie, Gdańsk.