Okręty podwodne Royal Navy: HOLLAND 1 (Submarine Torpedo Boat No 1)

Okręty podwodne

Statki i okręty

Facta Nautica: morze statki okrêty wojenne wraki marynarka wojenna i handlowa

||| - MARYNARKA HANDLOWA - MORZE - STATKI - OKRĘTY WOJENNE - WRAKI - MARYNARKA WOJENNA - |||

Okręty podwodne

Wielka Brytania

HMS HOLLAND 1 czyli HM Submarine Torpedo Boat No. 1
- Pierwszy okręt podwodny Royal Navy -

HMS HOLLAND 1 (SUBMARINE TORPEDO BOAT NO. 1) - pierwszy okręt podwodny Royal Navy.
Wyporność nawodna/podwodna - 113/122 t; prędkość nawodna/podwodna - 7,5/6 w.; proj. prędkość nawodna/podwodna - 8/7 w.;
uzbrojenie - wyrzutnia torpedowa 450 mm, 2-3 torpedy zapasowe; napęd - 4-cylindrowy silnik benzynowy Wolseley 160 KM/silnik elektryczny 70 KM, 1 śruba;
wymiary - 19,46 x 3,58 x 3,03 m; załoga - 1 + 7 (dowódca, zastępca dowódcy, sternik, mechanik, motorzysta, torpedysta, marynarz, marynarz-praktykant).

Admiralicja brytyjska przez lata z wyraźną niechęcią obserwowała liczne próby konstruowania jednostek podwodnych zdatnych do działań wojennych.
Jej postawy nie zmieniło nawet wprowadzenie do służby w US Navy i Marine nationale pierwszych operacyjnych okrętów podwodnych o napędzie spalinowo-
elektrycznym i parowo-elektrycznym. Istotna zmiana w nastawieniu dowództwa marynarki brytyjskiej do nowej broni nastąpiła jednak w roku 1900. Wtedy
to złożył handlową wizytę w Londynie Isaac Rice, założyciel Electric Boat Company, firmy budującej okręty podwodne dla US Navy przy ścisłej współpracy
z zakładem Johna Ph. Hollanda, słynnego wynalazcy. Efektem jej było podpisanie umowy licencyjnej na budowę pięciu jednostek dla Royal Navy, które miały
powstać w stoczni Vickers, Sons & Maxim Ltd. w Barrow-in-Furness. Przedsięwzięciu temu Brytyjczycy nie tylko nie nadali rozgłosu, lecz wręcz je utajnili.
Gdy zaczęły pojawiać się przecieki do opinii publicznej, Admiralicja informowała, iż podjęte przez nią działania mają tylko charakter eksperymentu. Podczas
udzielania wyjaśnień w Izbie Gmin lord Selborne, ówczesny pierwszy lord Admiralicji, zaznaczył, że przydatność takich konstrukcji podwodnych dla celów
wojny morskiej pozostaje ciągle w sferze niejasnych przypuszczeń. Royal Navy twierdziła ponadto, że w przypadku podpisanego kontraktu nie chodzi o
budowę nowej broni dla Wielkiej Brytanii, lecz tylko o sprawdzenie jaki użytek z niej mogą mieć nieprzyjaciele Albionu. Kontradmirał Arthur K. Wilson
grzmiał wręcz, że broń podwodna jest podstępna, niehonorowa i cholernie nieangielska. Mało tego, dodał, iż marynarzy z okrętów podwodnych wziętych
podczas wojny do niewoli należy traktować jak pospolitych piratów i wieszać natychmiast na masztach".

W głębokiej tajemnicy - i zapewne z zażenowaniem części wysokich
dowódców Royal Navy - w grudniu 1900 roku złożono w stoczni zamówienie na
budowę tak "cholernie nieangielskiej" broni. Położenie stępki pod pierwszą
jednostkę, nazwaną oficjalnie HM Submarine Torpedo Boat No. 1, na co
dzień zaś określanej mianem HOLLAND 1, nastąpiło 4 lutego 1901 roku
(numer stoczniowy 280). Mioło to miejsce w hali, na której dla niepoznaki
widniał szyld o treści "Yacht Shed", zaś poszczególne elementy okrętu
dostarczane do tej hali dla zmylenia niewtajemniczonych nazywano częściami
enigmatycznego "pontoon no. 1". I nagle - dosłownie z dnia na dzień - stosunek
Royal Navy do tej budowy zmienił się, jakby za dotknięciem czarodziejskiej
różdżki! Dla Brytyjczyków w owym czasie największym rywalem na morzu
była francuska marynarka wojenna. Któregoś lipcowego poranka brytyjska
prasa zamieściła sensacyjne doniesienie: francuski okręt podwodny
GUSTAVE ZEDE przepłynął w ramach morskich ćwiczeń 175 mil z Tulonu w
rejon Ajaccio na Korsyce, tam zaczaił się w okolicach portu, celnie zaatakował
spod wody ćwiczebną torpedą pancernik CHARLES MARTEL, a następnie
niezauważony zdołał przejść kolejnych 225 mil i dotrzeć do Marsylii.

HOLLAND 1 na współczesnym brytyjskim znaczku pocztowym.

Wyczyn francuskich podwodników poruszył wyobraźnię opinii publicznej na całym świecie i wstrząsnął Admiralicją. Okazało bowiem jak wielką przewagę
nad wrogiem może zyskać państwo dysponujące siłami podwodnymi. Trzeba pamiętać także, że w owym czasie Wielka Brytania uważała za swojego
najgroźniejszego przeciwnika na morzach właśnie Francję, a nie Niemcy. Wiele mówiący dla Brytyjczyków stał się także fakt, że prezydent Francji, będąc
pod wrażeniem osiągnięcia GUSTAVE ZEDE, wstrzymał się z podpisem na dokumentach sankcjonujących budowę kolejnej serii pancerników.

---------Royal Navy, mimo iż wreszcie doceniła koncepcję
wojny podwodnej, znalazła się w dość kłopotliwej sytuacji. Po
pogardliwych wypowiedziach jej dowódców na temat okrętów
podwodnych niewygodnie było przyznawać się publicznie do ich
budowania. Z tego powodu wodowanie HOLLAND 1, które
miało miejsce 2 października 1901 r. o godzinie 13.27 przy
pięknej pogodzie, odbyło się dyskretnie, bez zaproszonych
gości i matki chrzestnej. Holownik ATLAS asystował podczas
cumowania jednostki o godzinie 13.50 w Devonshire Dock
Basin. Następny holland,tj. Submarine Torpedo Boat No 2
(= HOLLAND 2), w lutym 1902 roku spłynął na wodę już
z całym tradycyjnym ceremoniałem.

---------W przygotowaniu załogi HOLLAND 1 brali udział
amerykańscy specjaliści. Dowódca okrętu, por. Arnold
Fosters, podczas szkolenia tak napisał w swoim dzienniku:
"... genialny konstruktor siedząc w Nowym Jorku wyraźnie nie
zdawał sobie sprawy, że przeciętny oficer marynarki ma
tylko dwoje oczu i dwie ręce: maleńki kiosk jest po prostu
obudowany różnymi pokrętłami, dźwigniami i zaworami,
którymi jakiś superman jednocześnie musi odpalać torpedy,
zanurzać okręt, sterować nim, a także wykonywać inne
czynności."

---------Pierwsze zanurzenie HOLLAND 1 wykonał 20 marca
1902 roku w basenie portowym, zaś od kwietnia rozpoczęto
morskie próby. Wykazały one szereg wad konstrukcji, często
niemożliwych do usunięcia. Prawdopodobnie niektóre z nich
wynikały z niedokładności i błędów dokumentacji technicznej
otrzymanej od Electric Boat Co.

--------1 sierpnia 1902 roku okręt wszedł do służby i od
września razem z bliźniaczym HOLLAND 2 utworzył w
Portsmouth pierwszą flotyllę okrętów podwodnych (First
Submarine Flotilla), jej pływającą bazę umieszczono na
kanonierce torpedowej HMS HAZARD. Dowództwo nad
flotyllą objął kpt. Reginald Hugh Spencer Bacon, późniejszy
pierwszy dowódca słynnego pancernika HMS
DREADNOUGHT, w końcu admirał brytyjskiej marynarki
wojennej.

--------3 marca 1903 roku na okręcie doszło do eksplozji
wodoru, w wyniku której czterech ludzi odniosło obrażenia.

--------24 października 1905 r. HOLLAND 1 z jednostkami
bliźniaczymi i trzema okrętami podwodnymi typu 'A' wyszedł
w morze w związku z omyłkowym ostrzelaniem brytyjskich
kutrów rybackich przez rosyjską II Eskadrę Oceanu
Spokojnego (tzw. incydent Dogger Bank). Była to, jak się
potem oakazało, jedyna szansa hollandów na wzięcie udziału
w akcji bojowej.

-------Z dniem 13 października 1903 roku HOLLAND 1,
razem z bliźniaczymi HOLLAND 2 i HOLLAND 3, został
skreślony z listy floty. Nabyła go jako złom firma T.W. Ward
Ltd. za kwotę 410 funtów szterlingów, co równało się
ówczesnej wartości 3 kilogramów złota. Okręt jednak nie
dotarł do warsztatu, w którym miał być złomowany, gdyż
podczas holowania w ciężkich warunkach pogodowych zatonął.
Stało się to u wybrzeży Kornwalii, w odległości około półtorej
mili od latarni Eddystone. Jako prawdopodobną przyczynę
zatonięcia uznano nieszczelność włazu kiosku. Wrak jednostki
odnalazł 14 kwietnia 1981 r. brytyjski niszczyciel min HMS
BOSSINGTON. Podniesiono go w roku następnym i od 1983 r.
stanowi jeden z najcenniejszych eksponatów słynnego Royal
Navy Submarine Museum w Gosport.

2 października 2012, godzina 13:27 - HOLLAND 1 spływa z pochylni.