Okręty wojenne II wojny światowej: AURA II, dawny jacht prezydencki

Okręty podwodne

Statki i okręty

OKRĘTY ESKORTOWE

FINLANDIA

AURA II
- Dawny jacht prezydencki - Eskortowiec - Wojna radziecko-fińska -
dr Piotr Mierzejewski

AURA, a former Finnish presidential yacht, participated in the Winter War.

Finnish escort vessel AURA II, a former presidential yacht AURA (ex SEAGULL).

Fiński jacht prezydencki AURA po przejęciu przez marynarkę wojenną otrzymał nazwę AURA II.
Zatonął 13 stycznia 1940 roku na Morzu Alandzkim wskutek wybuchu własnej bomby głębinowej.
Aura II was a Finnish escort vessel and a former presidential yacht. Sunk by own depth charge on 13 January 1940.

----------Fińska marynarka wojenna (Merivoimat) w roku 1939, w związku z wybuchem wojny ze Związkiem Radzieckim, wzbogaciła się o niewielką jednostkę
o napędzie parowym, której nadano nazwę AURA II i zaadaptodano do służby eskortowej. Historia AURA II była krótka, tragiczna, można nawet pokusić
się o stwierdzenie, że zakończyła się samobójstwem jednostki, gdyż przyszło jej zginąć od własnej bomby głębinowej.

--------Statek, zbudowany w roku 1884 jako s.s. HALLAND, powstał w
szwedzkiej stoczni Motala Mekaniska Werkstad AB, Lindholmens Werkstad
w Göteborgu na zamówienie szwedzkiego towarzystwa żeglugowego Hallands
Ångbåts AB. Po wejściu de eskploatacji obsługiwał on przez wiele lat ruch
pasażerski na linii Göteborg - Lübeck via Malmö i Copenhagen.

--------W maju 1918 nieformalnie przeszedł w ręce fińskiego armatora Bore
Steamship Company, rozpoczynając regularną żeglugę na trasie Sztokholm -
Turku. Od roku 1920 mógł pływać juz pod fińską banderą, gdyż sprawy
własności statku zostały ostatecznie uregulowane.

---------W roku 1928 zmienił nazwę na BORE II (nazwę BORE nosił pierwszy
statek Bore Steamship Co., utrzymujący połączenie Turku ze Sztokholmem
od roku 1898). Po przebudowie przeprowadzonej w sztokholmskiej stoczni
Finnbodan dysponował 61 miejscami pasażerskimi w kabinach. Na krótko
pojawił się na linię Helsinki - Sztokholm.

Prezydencki jacht AURA. Rysunek: Håkan Sjöström.

--------Ogólnoświatowy kryzys gospodarczy roku 1929 odbił się również na kondycji finansowej armatora, m.in. wskutek spadku zainteresowania
pasażerskim transportem morskim. Bezrobotny statek stał bezczynnie przez kilka miesięcy "na sznurku", póki nie przejął go Hans von Retting, główny
udziałowiec spółki Bore i przedsiębiorca branży tytoniowej. Von Retting poddał go gruntownej przebudowie na swój luksusowy jacht. Prace stoczniowe
przeprowadzon w stoczni Crochton-Vulkan w Turku w roku 1930 i uroczyście ochrzczono go nazwą SEAGULL. Jacht, zarejestrowany w Turku w klubie
Airisto Segelsällskap, stał zwykle w prywatnej przystani swojego właściciela na niewielkiej wysepce Ruissalo w poblizu Turku.

--------Gdy von Retting zdecydował się wybudować sobie nowy jacht, SEAGULL II, starą jednostkę podarował latem 1936 rządowi fińskiemu, a ten uczynił
z niego jacht prezydencki, zmieniając jego nazwę na AURA. Prezydent Finlandii odbył ledwie parę podróży na pokładzie AURA, zawijając do różnych portów
państw bałtyckich. Wkrótce jednak jednostka została wycofana z eksploatacji i niszczała z powodu zaniedbania w przystaniach Barösund i Suomenlinna w
rejonie Helsinek.

--------Marynarka wojenna Finlandii po przejęciu jachtu przystosowała go do służby
eskortowej i włączyła go do składu 1. flotylli eskortowej. Uzbrojony w jedno działo 75 mm,
działko przeciwlotnicze 20 mm, karabin maszynowy oraz bomby głębinowe, miał chronić fińską
żeglugę przed atakami radzieckich okrętów podwodnych. Rzeczywista jego wartość bojowa
była jednak niewielka, wyraźnie ograniczona prędkością nie przekraczającą dwunastu węzłów.

--------30 listopada 1939 roku rozpoczęła się wojna radziecko-fińska. Radzieckie dowództwo,
świadome ważności linii komunikacyjnych dla wroga, dążyło do zablokowania portów i baz w
rejonach południowych wybrzeży Finlandii. Do działań przeciwko fińskiej żegludze skierowano
siły podwodne Floty Bałtyckiej, wyznaczając dziewiętnaście pozycji dla okrętów podwodnych
na Morzu Bałtyckim, między 56. a 64. równoleżnikiem. Ta sytuacja zmusiła Finów do
wprowadzania systemu konwojowego, zwłaszcza na wodach przybrzeżnych oraz na szlakach do
szzwedzkich portów.

Jane's Fighting Ships 1939 wymieniał AURA jako
prezydencki jacht o pojemności 563 BRT i prędkości 12
węzłów. Napęd jego stanowiła maszyna parowa o mocy
574 KM, obsługiwana przez dwa kotły. Wymiary (w
stopach ang.): 190 1/2 x 25 1/2 x 17 1/2. Załoga: 16 ludzi.

Weyer's Taschenbuch der Kriegsflotten 1940 opisał
AURA jako jacht prezydencki o pojemności 563 BRT,
prędkości 12 węzłów, o wymiarach 50 x 7 x ? m.

Współczesne źródła informują, że jako AURA II
cechował się wypornością 466 ton. Uzbrojony był w
jedno działo 75 mm, jedno 20 mm plot, 1 karabin
maszynowy i bomby głębinowe. Wymiary: 51,5 x 7,8 x
3,2 m. Załoga: 41 ludzi.

--------I właśnie w eskorcie takich konwojów zaczął pływać AURA II. Dzień trzynastego stycznia 1940 roku okazał się być nie tylko pechowym dla AURA II,
ale i ostatnim w jego krótkiej karierze okrętu wojennego. Tego dnia razem z TURSAS, dawniej patrolowcem straży granicznej, ubezpieczał na Morzu
Alandzkim przemarsz konwoju do Szwecji złożonego z trzech statków, a mianowicie frachtowców s.s. ANNEBERG i s.s. HEBE oraz pasażerskiego s.s.
BORE I. Jednostki szły szykiem torowym, oprócz TURSAS, który utrzymywał odległość 1000 metrów od prawej burty BORE I. Podczas mijania
niezamieszkałej wysepki Märket, dostrzeżono za rufą ANNEBERG ślad torpedy. Chwilę potem, w odległości okło 300 metrów od fińskich jednostek,
ujrzano wynurzający się kiosk okrętu podwodnego. Był to radziecki SZCZ-324 [Щ-324], który akurat zmierzał w kierunku wyznaczonego mu rejonu działań
(pozycja nr 10, na północ od wyspy Åland) i przypadkowo spotkał konwój na swojej drodze. Próba staranowania radzieckiej jednostki przez TURSAS nie
powiodła się, w związku z czym razem z AURA II przystąpił do ataku bombami głębinowywymi. Po trzeciej bombie rzuconej przez AURA II ujrzano
wyraźną plamę oleju i unoszące się drobne przedmioty na powierzchni wody. Gdy AURA II przystępował do rzucenia szóstej bomby, ta nieoczekiwanie
eksplodowała. Wybuch urwał rufę, zdemolował pozostałą część okrętu i spowodował spustoszenie wśród załogi. Dowódca nieszczęsnej jednostki, porucznik
Esra Terä, śmiertelnie ranny, nim skonał zdołał zwrócić się do otaczających go marynarzy: "Zaśpiewajmy, chłopcy". TURSAS przerwał akcję przeciw SZCZ-
324 i przystąpił do ratowania załogi szybko tonącego eskortowca - AURA II znikł pod powierzchnią wody o 12.10, pięć minut po ekspozji. Zdołano podnieść z
wody 15 rozbitków, zaś 26 ludzi zginęło razem ze swoją jednostką.

---------Zatonięcie dawnego jachtu prezydenckiego jest nieco inaczej interpretowane przez część publikacji rosyjskojęzycznych. Można natknąć się na
twierdzenie, że ekslpozja bomby głębinowej na AURA II było spowodowane pociskiem artyleryjskim pochodzącym z działa pokładowego SZCZ-324.
Marynarze fińscy, którzy ocaleli z katastrofy, a znajdowali się w pobliżu miejsca wybuchu, wykluczają zaistnienie takiego wydarzenia.

---------Wrak AURA II spoczywa na dnie Bałtyku, w rejonie na północ od wyspy Märket, w pozycji 60° 23' N i 19° 10' E (według wrecksite.eu).

---------Na koniec warto zaznaczyć, że w skład fińskiej 1. flotylli eskortowej w czasie wojny zimowej wchodził jeszcze jeden okręt o nazwie AURA, czasem
nazywany AURA I, patrolowiec wodowany w roku 1907, należący do straży granicznej. Bywa on mylony niekiedy z AURA II.

Opublikowano 2 grudnia 2010
© Piotr Mierzejewski

__________________________
- Facta Nautica -
dr Piotr Mierzejewski hr. Calmont