Okręty wojenne 2 wojny światowej: HMS SPRINGBANK, okręt katapultowy

Facta Nautica: morze marynarka handlowa statki okrety wojenne wraki marynarka wojenna żegluga

Okręty przeciwlotnicze

Wielka Brytania

HMS SPRINGBANK
Ex m.s. SPRINGBANK - Okręt katapultowy - Ofiara U-Boota U 201 - II wojna światowa
dr Piotr Mierzejewski

HMS SPRINGBANK klasyfikowano wpierw jako pomocniczy krążownik przeciwlotniczy, później zaś jak okręt katapultowy. Foto 1941.

---------Podczas drugiej wojny światowej Royal Navy utraciła dwa spośród pięciu okrętów katapultowych (w terminologii brytyjskiej - fighter catapult ship
lub catapult armed ship = CAM Ship), zaliczanych do typu 'PEGASUS'. Jednym z nich był HMS SPRINGBANK, uprzednio klasyfikowany jako pomocniczy
krążownik przeciwlotniczy (auxiliary anti-aircraft cruiser), powstały przez przebudowę frachtowca m.s. SPRINGBANK (5155 BRT).

------ Brytyjski motorowy frachtowiec SPRINGBANK był ostatnim
statkiem typu 'Inverbank' (nr stoczniowy 687), zbudowanym w stoczni
Harland & Wolff Ltd. w Govan, Glasgow, dla spółki żeglugowej Bank Line
Ltd. (Andrew Weir & Co), Glasgow. Wodowanie: 13.04.1926.

-------Pojemność - 5155 BRT; nośność - 8876 DWT; prędkość - 12 węzłów;
wymiary (stopy i cale) - 434-0 x 53-11 x 25-8 wg R. Jordana lub 420-3 x
53-9 x 26-5 wg Lloyds Register 1930; napęd - dwa 6-cylindrowe silniki
Harland & Wolff (717 n.h.p. według Ch. Hockinga), 2 śruby napędowe.

----------W listopadzie 1939 roku brytyjski frachtowiec m.s. SPRINGBANK znajdował się na środkowym Atlantyku w drodze z Zatoki Bengalskiej do
portów Afryki Zachodniej, gdy otrzymał rozkaz skierowania się do stoczni w Birkenhead (Wielka Brytania). Okazało się, że statek zarekwirowano na
potrzeby Royal Navy i ma być przebudowany na okręt wojenny. Prace stoczniowe na SPRINGBANK trwały niemal rok, do października 1940 r., i w efekcie
doprowadziły one do powstania silnie uzbrojonej jednostki o gruntownie zmienionej sylwetce. Okręt ten, nazwany HMS SPRINGBANK, wszedł do służby
25 listopada 1940 r. jako pomocniczy krążownik przeciwlotniczy, wyposażony w 8 dział 102 mm plot. (4xII) i 8x20 mm plot (2xIV). Dowódcą jego został
Captain Claud Herbert Godwin DSO, RN.

Frachtowiec m.s. SPRINGBANK w ciągu kilkunastu lat cywilnej służby przebył ponad 700 000 mil morskich.
Pływał na liniach regularnych i jako tramp. Już w czasie dziewiczego rejsu opłynął całą kulę ziemską.

---------HMS SPRINGBANK przeznaczono do ochrony przeciwlotniczej
konwojów atlantyckich. W marcu 1941 r. zyskał on dodatkowe uzbrojenie w
postaci dwumiejscowego myśliwca Fairey-Fulmar z 804 Naval Air Squadron,
co spowodowało przeklasyfikowanie go na okręt katapultowy (CAM-Ship).

---------Myśliwiec pokładowy wyrzucano w powietrze z katapulty działającej
dzięki wybuchowi ładunku kordytu. Po wykonaniu zadania, myśliwiec musiał
wodować w pobliżu konwoju, a załodze jego zostawało żywić nadzieję, że
zostanie odnaleziona. Inną szansą dla załogi było posadzenie maszyny na
najbliższym lądzie, o ile pozwoliłby na to zapas paliwa. Fairley-Fulmar
stanowił element uzbrojenia także pozostałych okrętów katapultowych
marynarki brytyjskiej.

Samoloty myśliwskie Fairey-Fulmar z 804 Naval Air Squadron były na
wyposażeniu okrętów katapultowych Royal Navy w roku 1941.

---------Pierwszy operacyjny start myśliwca z HMS SPRINGBANK nastąpił 10 czerwca 1941 r. Fairey-Fulmar odstraszył wtedy niemiecki samolot, który
zjawił się nad konwojem HX-129. Po wykonaniu zadania maszyna wylądowała w Belfaście.

---------HMS SPRINGBANK w swój ostatni rejs wypłynął 17 września 1941 r. z Gibraltaru. Wchodził wtedy w skład eskorty konwoju HG-73, kierującego
się do Liverpoolu, składającego się z 25 statków. Oprócz okrętu katapultowego, towarzyszyły mu niszczyciele, sloop i korwety. Od samego początku za
konwojem sunął włoski okręt podwodny LUIGI TORELLI, regularnie podając jego pozycję. Zadanie miał ułatwione, gdyż statki płynęły z prędkością
zaledwie 8 węzłów. 21 września odniósł jednak tak ciężkie uszkodzenia spowodowane bombami głębinowymi niszczyciela HMS VIMY, że musiał zawrócić do
bazy. Już 23 września kontakt z konwojem złapał inny włoski okręt podwodny, a mianowicie LEONARDO DA VINCI.

--------Drugiego dnia rejsu, na wysokości Przylądka Św. Wincentego, pojawił się nad konwojem znienawidzony przez alianckich marynarzy samolot Focke-
Wulf FW 200 Condor. Maszyny tego typu, używane przez Niemców do lokalizowania i bombardowania konwojów na Atlantyku, zazwyczaj zwiastowały atak U-
Bootów. O godzinie 14.15 pomknął w kierunku nieprzyjacielskiego samolotu myśliwiec wystrzelony z HMS SPRINGBANK. Spłoszony tym Condor rzucił
niecelnie bomby i zdołał uciec. Miał wiele szczęścia, gdyż z powodu nieodpowiedniej amunicji zacięło się aż siedem z ośmiu karabinów maszynowych
brytyjskiego myśliwca! Na swój los nie mogła także narzekać załoga Fairey Fulmar'a, gdyż zamiast ryzykownie wodować w pobliżu konwoju, udanie lądowała
ma gibraltarskim lotnisku.

--------Konwój pozbawiony jedynej osłony z powietrza, jaką dawał mu myśliwiec z okrętu katapultowego, mógł już być bezkarnie obserwowany z dużej
wysokości przez niemieckie samoloty. 24 września Condor szczególnie długo krążył nad statkami, wielokrotnie zbliżając się do HMS SPRINGBANK, lecz
stale pozostając poza zasięgiem jego artylerii przeciwlotniczej. Jak później okazało się, samolot ten zebrał dla dowództwa U-Bootwaffe wszelkie
niezbędne informacje o konwoju i jego kursie.

--------Atak U-Bootów nastapił nocą z 24 na 25 września i rozpoczął się zatopieniem parowca EMPIRE STREAM przez U 124. Kolejne dni przyniosły dalsze
straty - ofiarami torped U 124, U 201 i U 203 padło jeszcze 6 statków brytyjskich i 2 norweskie. Zły los nie ominął także HMS SPRINGBANK.
27 września o godzinie 02.11 U 201 (dow. Oberleutnant Adalbert Schnee) wystrzelił dwie torpedy, które trafiły w lewą burtę celu. Po kilku minutach
jednostka lekko przechyliła się, lecz nadal wystrzeliwała pociski oświetlające. Gdy padł rozkaz opuszczenia okrętu, zaczęła się chaotyczna ewakuacja załogi.
Do burty HMS SPRINGBANK podeszła korweta HMS JASMINE, lecz zły stan morza uniemożliwił przeprowadzenie sprawnej akcji ratunkowej. Wielu
marynarzy usiłowało przeskakiwać na pokład korwety i dla większości z nich skończyło się to śmiercią między kadłubami obu okrętów. Inni skakali
bezpośrednio do morza i starali się odpłynąć jak najdalej od tonącej jednostki. Większość rozbitków uratowała korweta HMS JASMINE, pozostałych zaś
podniosły korwety HMS HIBISCUS i HMS PERIWNKLE oraz statek s.s. STARLING. Straty wśród załogi wyniosły 32 ludzi, w tym jeden oficer.

--------Ku zdumieniu obserwatorów, opuszczony przez załogę i przechylony na burtę HMS SPRINBANK nie zamierzał wcale zatonąć. Brak było możliwości
wzięcia go na hol, z drugiej zaś strony porzucenie na pełnym oceanie stwarzało zagrożenie dla żeglugi. Zapadła więc decyzja o zatopieniu go, zaś rolę
wykonawcy tego zadania powierzono HMS JASMINE. Korweta najpierw próbowała osiągnąć cel za pomocą bomb głębinowych, a gdy ta metoda okazała się
nieskuteczna, musiała użyć działa pokładowego. HMS SPRINBANK poszedł na dno Atlantyku 27 września 1941 roku, w rejonie na północno-północny zachód
od Azorów (pozycja 49°05' N 20°10'W , vide R. Jordan, p. 512).

The British merchant vessel mv SPRINGBANK.

Ostatni wpis statku SPRINGBANK w Lloyd's Register pochodzi z roku 1941.

Opublikowano w Facta Nautica 11 stycznia 2012 r.
© Piotr Mierzejewski

______________________________________________________________________________________________
- Facta Nautica -
dr Piotr Mierzejewski hr. Calmont