| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
||| - MARYNARKA HANDLOWA - MORZE - STATKI - OKRĘTY - WRAKI - MARYNARKA WOJENNA - |||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
Kuter motorowy HMS JOLLY ROGER - okręt flagowy brytyjskiej flotylli na jeziorze Onega w roku 1919.
|
W roku 1919 podczas wojny domowej w Rosji linia frontu na Dalekiej Północy przez długi czas przebiegała przez
Onegę, drugie pod względem wielkości jezioro w Europie. Armia Czerwona miał tam przeciwko sobie nie tylko formacje
białogwardzistów, ale i alianckie siły interwencyjne. Znaczenie tego obszaru wynikało z faktu, że między jeziorami
Onega i Ładoga przebiegała murmańska linia kolejowa łącząca Bałtyk z Morzem Białym, a ewentualne natarcie wojsk
kontrrewolucyjnych wzdłuż jej południowego odcinka stwarzało śmiertelne niebezpieczeństwo dla Piotrogrodu.
9 maja 1919 roku alianci zajęli stację kolejową Miedwieża Gora, usytuowaną nad brzegiem Onegi. Dało to im
szansę na stworzenie tam bazy zarówno dla dywizjonu wodnosamolotów, jak i dla flotylli kutrów motorowych. Na
kolejowych platformach przerzucono już w czerwcu z Archangielska na Onegę do Miedwieżej Gory 7 motorowych kutrów
patrolowych dla białogwardzistów i 10 (12?) podobnych jednostek obsadzonych przez brytyjskie załogi, z których 2 miały
początkowo amerykańskie załogi. Tą samą drogą dostarczono na Onegę także lotnictwo w postaci hydroplanów
pływakowych (głównie Fairey IIIC) i łodzi latających.
-
|
|
|
Archangielsk, czerwiec 1919 roku: Brytyjski kuter motorowy załadowany na platformę kolejową.
-
|
|
|
Czerwiec 1919 roku w porcie archangielskim: 2 kutry motorowe różnych typów na platformach kolejowych przed wyruszeniem
nad jezioro Onega.
-
|
|
|
Miedwieża Gora nad Onegą, czerwiec 1919 roku: Wodowanie kutra motorowego z platformy kolejowej na wody jeziora.
-
|
|
|
Czerwiec 1919 r., Miedwieża Gora: Kuter motorowy HMS JOLLY ROGER w brytyjskiej bazie.
-
|
Jeszcze w czerwcu 1919 roku kutry brytyjskie i białogwardzistów weszły do walki. Przeciwnikami ich były jednostki
bolszewickiej Flotylli Oneskiej oraz lądowe oddziały Armii Czerwonej. O ile jednak znane są mi nazwy wszystkich
białogwardyjskich kutrów (BIEZŻAŁOSTNYJ, BIEZZAWITNYJ, BIEZUPRECZNYJ, BOJEWOJ, BUJNYJ, BURNYJ,
BIEZRASSUDNYJ), to spośród brytyjskich tylko jedna - HMS JOLLY ROGER.
Informacje na temat danych technicznych brytyjskich kutrów z jeziora Onega są niepewne. Aleksandr Szirokorad w
książce "Wielikaja Riecznaja Wojna 1918-1920)" twierdzi, iż uzbrojenie ich składało się z dwóch dział (jedno kalibru 47
mm, drugie 37 mm) oraz jednego karabinu maszynowego. Wystarcza jednak spojrzeć na fotografie poniżej, aby ujrzeć
co najmniej 2, jeśli nie trzy karabiny maszynowe rozmieszczone wzdłuż lewej burty JOLLY ROGER. Publikacje
zachodnie, wspominają tylko o jednym dziale 47 mm lub 37 mm.
Zachowało sie parę zdjęć JOLLY ROGER w Imperial War Museum. Stało się tak, gdyż jednostkę tę, będącą okrętem
flagowym brytyjskiej fllotylli na jeziorze Onega, odwiedził korespondent wojenny, dysponujący aparatem fotograficznym.
Z fragmentarycznych informacji ze służby JOLLY ROGER nie wynika, czy dane mu było zetknąć się z okrętami
bolszewików w bezpośredniej walce. Pierwsze starcie brytyjskich jednostek z bolszewickimi miało miejsce już 5
czerwca. Doszło wówczas do wymiany ognia między "czerwonymi" bocznokołowymi kanonierkami Nr 4 (SIERGIEJ), Nr 6
(WOSTOK) i Nr 8 (STIENKA RAZIN) a czterema kutrami interwentów o niezanych nazwach. Wiadomo natomiast, że
JOLLY ROGER odbywał patrole w północnej części jeziora i ostrzeliwał stanowiska Armii Czerwonej. 10 czerwca
ostrzeliwał stanowiska czerwonoarmistów w rejonie wsi Fiedotowa. Ogniem swojego działa 47 mm zniszczył wówczas
most i zabił 30 żołnierzy wroga.
W październiku 1919 Wielka Brytania odstąpiła od interwencji na Dalekiej Północy Rosji. Wszystkie jednostki
brytyjskie operujące na wodach Onegi przekazane zostały wówczas białogwardzistom. Wśród nich nie było jednak HMS
JOLLY ROGER. Jego losy ujawnione zostały dopiero w 1939 roku ...
|
|
|
Marynarze z załogi HMS JOLLY ROGER ostrzeliwują z karabinów maszynowych pozycje czerwonoarmistów na brzegu Onegi.
Fotografia z czerwca 1919 roku.
|
We wrześniu roku 1939 brytyjski dziennik The Times, a po nim m.in. Yorkshire Evening Post i magazyn Motor Boat
ujawniły okoliczności utraty HMS JOLLY ROGER. 8 lipca 1919 roku podczas patrolu eksplodował na nim zbiornik bezyny.
W wyniku wybuchu śmierć poniosło dwóch ludzi. Pozostali próbowali gasić pożar, co okazało się niemożliwym do
wykonania, tym bardziej, że kadłub kutra zbudowany był z drewna. Na rozkaz dowódcy wszyscy ratowali się skacząc do
wody. Katastrofa wydarzyła się niestety w znacznej odległości od brzegu, a nie wszyscy marynarze potrafili pływać i
wkrótce trzech z nich utonęło. Szczęśliwie jednak już w ciągu 10 minut od eksplozji nadeszła pomoc. Nad rozbitkami
pojawiły się 3 brytyjskie wodnosamoloty i przystąpiły do akcji ratunkowej. Dwa z nich wodowały w pobliżu unoszących
się na wodzie ludzi, a trzeci krążył nad miejscem tragedii. Część rozbitków uczepiła się pływaków hydroplanów i
maszyny wówczas ruszyły powoli w kierunku lądu. Pozostali, potrafiący dobrze pływać, towarzyszyli im, starając się
trzymać jak najbliżej samolotów.
Na ten epizod z roku 1919 nie bez powodu zwrócono uwagę w Wielkiej Brytanii po wybuchu II wojny światowej.
18 września 1939 r. na Atlantyku zatonął frachtowiec s/s KENSIGTON COURT, zaatakowany ogniem działa
pokładowego przez U-Boot U 32. Na pomoc rozbitkom ruszyły wówczas dwie łodzie latające Sunderland i podniosły z
wody 35 ludzi. Prasa brytyjska uznała to wydarzenie za pierwszą w historii akcję ratunkową pzeprowadzona na wodzie
przez lotnictwo. Wówczas głos zabrał w prasie Lieutnant-Colonel C.H. Drew, przypominając historię rozbitków z JOLLY
ROGER, mającą miejsce 20 lat wcześniej.
|
|
|
Brytyjskie wodnosamoloty Fairey III startujące z bazy w Miedwieżej Gorze uratowały rozbitków z HMS JOLLY ROGER.
-
|
|
|
Pamiątkowe zdjęcie załogi HMS JOLLY ROGER, wykonane w czerwcu 1919 roku na jeziorze Onega.
Wśród uwiecznionych na fotografii zwraca uwagę rosyjski "oficer łącznikowy".
Na pierwszym planie widoczne dwa karabiny maszynowe, rozmieszczone po obu burtach części dziobowej jednostki.
|
Wiele spraw tyczących HMS JOLLY ROGER jest wciąż niejasnych. Spotkać się można z informacją, jakoby ta
jednostka została przekazana Brytyjczykom przez Amerykanów. Może myśl ta narodziła się w czyjejś głowie pewnie
dlatego, że w 1918 roku US Navy dysponowała kutrem motorowym o tej samej nazwie. Z książki Paula H. Silverstone'a
"The New Navy.1883-1922" wynika jednak, że USS JOLLY ROGER zatonął 6 listopada 1918 roku w Tompkinsville
(wschodnie wybrzeże USA) wskutek przełamania się kadłuba, czyli była to zupełnie inna jednostka. Natknąłem się
również z opinią, jakoby JOLLY ROGER był kutrem zdobytym na bolszewikach w Archangielsku, przy czym nie wiadomo,
jaką nazwę nosił we Flocie Czerwonej! Znaków zapytania jest znacznie więcej, a faktów niestety niewiele.
|
| |
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
Opublikowano 9 stycznia 2016 r.
Piotr Mierzejewski
|
 |
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
